الگوهای ساختاری اسلیمی‌های ابری- ماری در جلدهای دورۀ صفوی | ||
| فصلنامه نگره | ||
| مقاله 4، دوره 12، شماره 43، مهر 1396، صفحه 44-59 اصل مقاله (1.72 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2017.572 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام شش بلوکی* 1؛ علی رضا خواجه احمد عطاری2؛ بهاره تقوی نژاد3 | ||
| 1دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 3دانشگاه هنر | ||
| چکیده | ||
| در میان نقوش سنتی به‌کاررفته در هنرهای مختلف طرح‌هایی کمتردیده‌شده وجود دارند که ارزش خاص خود را دارا بوده‌اند. از این میان، نقوش اسلیمی‌های ابری - ماری را می‌توان نام برد که واجد ارزش‌های بصری فراوانی هستند. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد کاربرد این نقوش بر روی جلدهای دورۀ صفوی رونق فراوان یافته است به طوری که به یکی از رایج ترین نقوش از گنجینه ی نقوش این دوره مبدل گشته است. نگارندگان در این مقاله در پی آن بوده‌اند که ترکیب‌بندی و ساختار هندسی این نقوش در متن تزیینات روی جلد در دوره صفوی را دنبال کنند. بر این اساس، این سئوالات مطرح بوده است که 1- نقوش اسلیمی ابری- ماری چه جایگاهی از نظر ترکیب‌بندی در تزیین جلدهای دوره صفوی داشته است؟ 2- این نقوش از چه تنوع ساختاری برخوردار بوده است؟ روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با رویکردی اکتشافی و گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل کیفی بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که این نقوش از دو نظام قرینگی و بی‌قرینگی در فرم تبعیت کرده و بسته به موقعیت طرح، جهت تزیین جلد به‌کار گرفته و در ترکیب‌بندی، نقش پرکنندۀ فضا را داشته‌اند. در عین حال به‌واسطه حرکت‌های آزاد و مواج خود ترکیب‌های یکنواخت و بسته نقوش سنتی را فعال و پویا نشان داده‌اند. بیشترین کاربرد نقوش ابری – ماری با ساختار قرینه در طرح‌های واگیره‌ای در حاشیه و یا به صورت یا در متن جلد بوده است. نقوش غیرقرینه در بین دیگر عناصر طرح و در ترکیب‌بندی، آزادانه‌تر به‌کار گرفته شده و نقش پرکنندۀ فضاهای خالی را داشته است که این امر خود گواه پیچیده‌تر شدن روابط نقوش در آثار دوره صفوی بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دوره صفوی؛ اسلیمی ماری - ابری؛ هنر جلد سازی؛ الگوهای ساختاری؛ ترکیب‌بندی | ||
| مراجع | ||
|
آژند، یعقوب. 1393. هفت اصل تزیینی هنر ایران. تهران: پیکره. آقا میری، امیرهوشنگ. 1383. آرایه ونقوش اسلیمی در هنر تذهیب وطراحی فرش. تهران: یساولی . پوپ، آرتور. 1387. سیری در هنر ایران. مترجمان نجف دریا بندری و... .جلد 6. تدوین و ویرایش سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. پوپ، آرتور. 1389. سیر وصور نقاشی ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی. حسن، زکی محمد. 1384. چین وهنرهای اسلامی. مترجم غلامرضا تهامی. تهران: فرهنگستان هنر. خلیلی، ناصر. 1381. مجموعه هنر اسلامی پس ازتیمور: قرآن نویسی تاقرن دهم هجری. ترجمه پیام بهتاش. تهران: نشر کارنگ. دروش، فرانسوا. 1382. نسخه شناسی: جلد و جلدسازی. ترجمه سید محمد حسین مرعشی. نامه بهارستان. شماره 8 و7. صص87 تا 122. دیماند، م.س. 1365. راهنمای صنایع اسلامی. عبدالله فریار. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. رستمی، مصطفی. 1392. جلدسازی ایرانیان از سلجوقیان تا قاجار. تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن. شایگان، داریوش. 1388. بت‌های ذهنی و خاطره ازلی. تهران: انتشارات امیرکبیر. عمید، حسن. 1358. فرهنگ فارسی عمید. چاپ اول. تهران: انتشارات امیرکبیر. مایل هروی، نجیب. 1372. کتاب آرایی در تمدن اسلامی. مشهد: انتشارات بنیادپژوهشهای اسلامی. معین، محمد. 1371. فرهنگ فارسی معین. چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر. منشی قمی، قاضی احمد. 1366. گلستان هنر. به اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: کتابخانه منوچهری. هالدین، دانکن. 1366. صحافی و جلدهای اسلامی. ترجمه هوش آذر آذر نوش. تهران: انتشارات سروش(انتشارات صدا و سیما). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,354 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 10,766 |
||