بررسی ترسیمات پیکرنما مضامین اُخروی در هنر اسلامی ایران | ||
فصلنامه نگره | ||
مقاله 8، دوره 12، شماره 43، مهر 1396، صفحه 103-117 اصل مقاله (1.3 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2017.568 | ||
نویسندگان | ||
نجیبه رحمانی* 1؛ فتانه محمودی2؛ همایون حاج محمدحسینی3 | ||
1مدرس دانشکده فنی نرجس سمنان و دانشگاه فضیلت سمنان | ||
2دانشگاه مازندران | ||
3دانشجوی دکتری هنراسلامی دانشگاه هنراسلامی تبریز | ||
چکیده | ||
هنر دینی ایران در پی تجلی امر والا از هرگونه ترسیم پیکرنما پرهیز کرده است. در این میان موضوعات مذهبی و امور اُخروی به واسطۀ نیاز به ترسیم پیکرنما و فضای روایی در وادی ممنوعه قرار گرفتند. با وجود تأکید بسیار قرآن و احادیث در این حوزه، هنر ایران عاری از مصورسازی امور اُخروی است- جز موارد انگشتشماری مربوط به دیدار پیامبر از بهشت و جهنم در نسخ خطی معراج نامهها- اعتلای این حوزه مربوط به هنر عامیانه دورۀ قاجار است. مطالعات به عمل آمده نشان میدهد که هنر اسلامی به واسطه نوع نگرش از ترسیم مضامین اُخروی پرهیز کرده است؛ اما با ورود به دوره قاجار برای اولین و به شکل مستقل شاهد ترسیم این مضامین در ابعاد بزرگ هستیم. این امر وقتی میسر گشت که طبقه هنرمند و سفارش دهنده تغییر یافت؛ در واقع هنرمند عامیانه با توجه به جهان بینی طبقه خویش به ترسیم پیکرنمای امور اُخروی دست زد. هدف پژوهش ترسیمات پیکرنما مضامین اُخروی در هنر ایران است تا یکی از کلیدیترین موضوعات دینی غایب در هنر ایران مورد مطالعه قرار گیرد. در این مقاله به دو سوال زیر پاسخ داده شده است: سیر حرکت آثار مربوط به مضامین اُخروی در هنر اسلامی ایران چگونه بوده است؟ ترسیم پیکره نمای مضامین اُخروی در دوره ی قاجار چه مشخصاتی دارد و چه تفاوتهایی با دوران پیشین دارد؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری مطالب کتابخانهای است. در هنر عامیانه قاجار سه حوزۀ نقاشی قهوهخانهای، نقاشی بقاع متبرکه و نقاشی پشت شیشه بررسی شده است که در آنها با دنیای جدیدی از ترسیم موضوعات اُخروی در ابعاد و گستردگی مختلفی روبهرو میشویم؛ این هنر برای اولین بار ایدئولوژی خاص طبقۀ عام را در ایران نمایش داد و آن اعتقادات راسخ مذهبی و باورهای دینی است. | ||
کلیدواژهها | ||
ترسیم پیکرنما؛ بهشت و جهنم؛ معاد؛ نقاشی قهوهخانهای؛ محمد مدبر؛ نقاشی پشت شیشه؛ چاپ سنگی؛ نقاشی بقاع متبرکه | ||
مراجع | ||
انصاری، مجتبی و محمودی نژاد، هادی. 1386. باغ ایرانی تمثیلی از بهشت با تاکید بر ارزشهای باغ ایرانی دروان صفوی، نشریه هنرهای زیبا، ش 29: 39-47. تهرانی، رضا. 1389. بررسی تطبیقی عناصر ساختاری در معراج نامه احمد موسی و معراجنامه میرحیدر. فصلنامه نگره. ش 14. ص23-39. حبیبیان، احمد. 1386. تصویری از بهشت و جهنم؛ اقتباس از بحارالانوار. تهران: بین الملل. حقیقت بین، مهدی. 1387. نگاهی به کتاب. هنر اسلامی،زبان و بیان) بررسی خصوصیات هنر اسلامی و نمادگرایی آن از دیدگاه بورکهارت، کتاب ماه هنر، ش 119: 30-37. خداداد، زهرا و اسدی، مرتضی. 1389. بررسی نقاشی معراج حضرت پیامبر (ص) در کشورهای اسلامی از دیرباز تا به امروز، نشریه نگره، 49-69. سبحانی، جعفر.. 1370. معاد شناسی در پرتو کتاب، عقل و سنت، تهران: الزهرا. سعیدی زاده، محمد جواد و موسوی گیلانی، سید رضی. 1393)، بررسی زمینه و علل بی رغبتی نگارگران مسلمان به شمایل نگاری پیامبر اسلام. ص) تا قبل از دوره ایلخانی، فصلنامه نگره، ش31، 37-45. سگای، ماریرز.. 1385. معراجنامه، سفر معجزهآسای پیامبر. ص. ترجمۀ مهناز شایستهفر. تهران: موسسۀ مطالعات هنر اسلامی . مهاس). سیف، هادی. 1369. نقاشی قهوه خانه ای، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی. سیف هادی. 1371. نقاشی پشت شیشه، تهران: سروش. شایسته فر، مهناز و ریاحی، کتایون و دیگران. 1390. بررسی موضوعی شمایلنگاری پیامبر اسلام. ص) در نگارگری دوره ایلخانی و حضرت مسیح در نقاشی مذهبی بیزانس متأخر، دوفصلنامه مطالعات هنر اسلامی، ش 14: 41-60 شایسته فر، مهناز. 1388. حضور نمادین پیامبر در معراجنامۀ شاهرخی، کتاب ماه هنر: 14-24. عکاشه، ثروت. 1383. شمایلنگاری، ترجمه هلیا دارابی، هنرهای تجسمی، ش22: 10-14. فتاحیثانیسبزوار، الهام و پوررضاییان، مهدی. 1388. چگونگی تصویرسازی در الگوی روایتگری قصه در قرآن کریم، نگره، س ۴، ش 10: 5-16 مددپور، محمد. 1383. نظری و تأملی در باب صورتهای خیالی اولیای الهی در نگارگری ایرانی اسلامی، بیناب. ش 7: 286-299. مرزبان، پرویز. 1365. خلاصه تاریخ هنر، تهران: سازمان و آموزش انقلاب اسلامی. میرزایی مهر، علی اصغر. 1386. نقاشی بقاع متبرکه در ایران. تهران: فرهنگستان هنر. ژوله، تورج. 1390. پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی. وکیلی، ندا و جوانی، اصغر. 1391. تطبیق بینامتنی تصویرهای دره از کمدی الهی با نسخه مصور معراجنامه شاهرخی، مطالعات تطبیقی هنر، س ۲، ش ۴: 47-63. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,116 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11,672 |