رمزگشایی خط معقلی در دو نگاره گردان ِچهارعلی(ع) مدرسه نیم‌آورد اصفهان، و شش‌علی(ع) مسجدجامع یزد | ||
| فصلنامه نگره | ||
| مقاله 9، دوره 12، شماره 43، مهر 1396، صفحه 119-133 اصل مقاله (2.7 M) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2017.567 | ||
| نویسندگان | ||
| اصغر جوانی1؛ مریم قاسمی سیچانی2؛ امیرحسین چیت ساریان3؛ بهمن فیزابی* 4 | ||
| 1دانشیار گروه هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی | ||
| 3دانشیار گروه هنر اسلامی | ||
| 4مربی - عضوهیئت علمی | ||
| چکیده | ||
| هدف از این پژوهش تبیین ویزگی‌های تکثیر «نگاره‌های گردان» معقلی (خط بنایی) مطابق با نمونه‌های ارزشمند تاریخی است. گونه‌ای از نگاره‌های معقلی که با تکرار دایره‌وار و دوران پیوند دارد در این پژوهش معقلیِ «نگاره‌های‌گردان» نامیده می‌شود و بدلیل توجه به اصالت نام‌های استفاده شده توسط معماران قدیم، به‌جای «خط بنایی» از «معقلی» استفاده شده است. این معقلی‌ها در اشکال مختلف از سه تا چندضلعی با ویژگی‌های: تقارن، درهم قفل‌شدگی‌حروف، گسترش و جلوه سه‌بعدی مشاهده می‌گردند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و توسعه‌ای، با جمع آورد اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی انجام و برای تبیین مراحل بصری از روش نگاشت ادراکیاستفاده شده است. نمونۀ معقلی‌های گردان، از دو نگاره‌‌گردان ِچهارعلی(ع) مدرسه نیم‌آورد اصفهان، و شش‌علی(ع) مسجدجامع یزد انتخاب شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد طراحی این دو نگاره و دیگر نگاره‌های‌گردان از جمله نگاره‌های‌گردان بناهای قوام‌الدین شیرازی از قواعدی مشابه پیروی می‌کنند، با الگو قراردادن این قواعد می‌توان نگاره‌هایی جدید در اشکال مختلف ترسیم کرد. درخلال این ترسیمات و با افزایش تعداد اضلاعِ نگاره‌ها، به‌دلیل ازدیاد تعداد کلمات و کمی فضا، ماهیت حروف مبهم و ناخوانا می‌شود. برای جبران این نقیصه لازم است بر گام‌های تشکیل‌دهندۀ نگاره افزوده گردد، در طی این فرآیند مرکز نگاره وسیع‌تر شده و حروفی که در گام‌های مرکزی نگاره قرار دارند شکل متفاوتی پیدا می‌کنند که این امر برای شکل‌گیری حروف در گام‌های میانی و محیطی الزامی است. همچنین در ترسیمات چهارتایی با حذف یک چهارم نگاره، و اتصال قسمت دوم و سوم به هم می‌توان نگاره‌هایی با جلوۀ سه‌بعدی به‌دست آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معقلی؛ نگاره‌های‌گردان؛ نگاره‌های سه‌بعدی؛ مدرسه نیم‌آورد؛ مسجد جامع یزد | ||
| مراجع | ||
|
پاکباز، روئین. 1392. دائرةالمعارف هنر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. حلیمی، محمدحسین.1390. زیبایی شناسی خط در مسجد جامع اصفهان. تهران: نشر قدیانی. زمرشیدی،حسین. 1384. کاشیکاری ایران: خط معقلی. تهران: سازمان عمران وبهسازی شهری. زین الدین المصرف، ناجی. 1393. دانشنامه خطوط اسلامی(بدایع الخط العربی). ترجمه حمید فرهمند بروجنی. اصفهان: نشرگلدسته/دانشگاه هنراصفهان. فضائلی،حبیب الله. 1362. اطلس خط. اصفهان: ارغوان. کریچلو،کیت. 1390. تحلیل مضامین جهان‌شناختی نقوش اسلامی. ترجمه سیدحسن آذرکار. تهران: موسسه انتشارات حکمت. ماهر النقش،محمود.1361. طرح و اجرای نقش درکاشیکاری ایران دوره اسلامی: دفتر اول خط بنایی،چاپ اول. تهران: موزه رضا عباسی. ماهر النقش،محمود. 1381. میراث آجرکاری. چاپ اول. تهران: سروش. معماریان،غلامحسین. 1392. نام‌علی(ع) درمعماری‌اسلامی ایران با روش خط بنایی. اصفهان: نشر آرما. نجیب اوغلو،گل رو. 1379. هندسه و تزیین در معماری اسلامی (طومار توپکاپی). ترجمه مهردادقیومی بیدهندی. تهران: روزنه. هراتی، محمدمهدی. نعیمایی عالی، امین. 1373. کاربرد خطوط در هنرهای ترسیمی (کاربرد خط). چاپ اول. تهران: کمال هنر. O'Kane. Bernard, “The Madrasa al-Ghiyasiyya at Khargrrd,” Iran, 14.: 79-92- ' I 5. 19, 1979.
Hager, Peter J.Corbin. Nancy C, Desiqnina & Deliverinq: Scientific, Technical, And Managerial Presentation, New York, 1997.
https://fa.wikipedia.org | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 934 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,441 |
||