آسیب‌شناسی چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان

سروریار, احمد احسان; اسلامی, روح اله; اطهری, سیدحسین

doi:10.22070/iws.2024.19196.2376

	آسیب‌شناسی چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان
جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام
دوره 11، شماره 22، فروردین 1402، صفحه 265-296 اصل مقاله (510.53 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/iws.2024.19196.2376
نویسندگان
احمد احسان سروریار¹؛ روح اله اسلامی^* ²؛ سیدحسین اطهری³
¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد
²استادیار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
³دانشیار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
هدف از نوشتار حاضر، بررسی سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱) است که زیر چتر نظام جمهوریت و نهادهای مرتبط آن شکل‌گرفته و انسجام یافته است. بنیادیترین پرسشی که در این زمینه مطرح میشود آن است که فرایند سیاست‌گذاری فرهنگی در افغانستان از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ چگونه بوده و اصولاٌ چه نتایج را به بار آورده است؟ فرضیه مطرح در این زمینه آن است که سیاست‌گذاری فرهنگی در نظام جمهوریت هرچند از نظر کمی تا حدودی موفق بوده و در سطوح مختلف آموزشی، تحصیلی، رسانهای و هنری دستاوردهای داشته است اما هیچگاهی قادر نشده است پاسخگوی نیازمندی جامعه چندپاره و ناهمگون افغانستان باشد. علت اصلی ناکامی دولت افغانستان در سیاست‌گذاری فرهنگی، نگاه قبیلهای به سیاست و تسری قرائت خاص زندگی قومی به سایر حوزه‌های فرهنگی و ساحات زندگی اجتماعی بوده است. ازاینرو، مسئله یاد شده با استفاده از چارچوب نظری «سیستمی» و روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه گردآوری داده‌ها در پژوهش نیز اسنادی، مصاحبهای و استفاده از قوانین و سایتهای مرتبط بوده است. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که کاربست قوانین و مقررات، تقویت نهادهای علمی و فرهنگی، سینما و تئاتر؛ تأسیس و تقویت نهادهای آموزشی و تحصیلی، حفظ آثار باستانی، توانسته است تاحدوی سیاست‌گذاری‌های فرهنگی نظام جمهوریت را عینیت ببخشد؛ اما نگاه قبیلهای سران حکومت به سیاست و تسری قرائت خاص زندگی قومی به سایر حوزههای فرهنگی، تمرکزگرایی اداری و فقدان استراتژی ملی فرهنگی از جمله مواردی بوده است که طراحی و اجرای سیاست فرهنگی را در این کشور به چالش کشیده و از نایل شدن به اهداف کلان هویتی و انسجام ملی باز مانده است.
کلیدواژه‌ها
سیاست‌گذاری فرهنگی؛ مدل سیستمی؛ افغانستان

مراجع
ابراهیم زاده، ا (۱۳۸۹)، «نظریه سیستمها؛ چارچوبی برای تحلیل»، سیاست خارجی، سال بیست و چهارم،‌ شماره ۴. اشتریان، کیومرث (1381)،روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: کتاب آشنا، چاپ اول. بروشکی، محمد (۱۳۸۴)، «کاربرد نظریههای سیستمی در تحلیل علل صعود و سقوط تمدنها در تاریخ»، پژوهشهای تربیتی، سال دوم، شماره ۳. تمنا، فرامرز (1387)، سیاست خارجی آمریکا در افغانستان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول. جهانگیر، کیومرث، حسینی، سیده صدیقه (۱۳۹۳)، «دولتسازی در افغانستان در رهیافت واقعگرایی ساختارگرا»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ ۴۴، شمارۀ ۳ پاییز ۱۳۹۳. حیدری، محمدتمیم (۱۳۹۹)، «نقش جهانیشدن در توسعه سیاسی افغانستان»، فصلنامه دیپلوماسی و مطالعات بین‌الملل، سال پنجم، شماره ۱۸. حیدری، محمدتمیم (۱۴۰۲)، «چالشها و راهکارهای ایجاد دولت ملی در افغانستان: عوامل اثرگذار در سطوح داخلی، منطقهای و بینالمللی» دانشگاه گیلان. خلیلزاد، زلمی (۱۳۹۵)، فرستاده، ترجمه: هارون نجفیزاده، چاپ اول، کابل: انتشارات عازم. خُرم، عبدالکریم (1398)، چهل سال در طوفان، کابل: انتشارات اکسوس، چاپ اول. خواتی، شفق (۱۳۹۹)، «دولت به مثابۀ غنیمت؛ عوامل سیاسی فساد اداری در افغانستان»،‌ اندیشه معاصر،‌ سال پنجم، شماره نوزدهم. دانش، سرور (۱۳۸۹)، حقوق اساسی افغانستان، کابل: انتشارات مؤسسهی تحصیلات عالی ابنسینا، چاپ اول. رامیار، سید جواد، مجدی، علی اکبر، خراسانی، محمد مظلوم (۱۳۹۷)، «نقش کمکهای خارجی در توسعه اقتصادی- اجتماعی افغانستان»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۶، شماره ۲. رحیم صفوی، سید یحیی، شیخیانی، عبدالمهدی (۱۳۸۹)، «اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت ایالات‌متحده آمریکا در تهاجم نظامی به افغانستان»، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره سوم. رشید، احمد (1387)، طالبان، اسلام، نفت و بازی بزرگ نو در آسیای میانه، ترجمه عبدالودود ظفری، کابل: انتشارات میوند، چاپ اول. رفیع، حسین؛ بختیاری جامی، محسن (۱۳۹۳)، «چالشهای صلح در افغانستان»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره ۸۸. روشن یوسفی، محمد شریف، اکبرزاده، ربابه (۱۳۹۸)، «بررسی فرصتها و چالشهای فدرالیسم در افغانستان»، فصلنامه کاتب، علمی- پژوهشی، سال ششم، شماره ۱۵. سپنتا، رنگین دادفر (1396)، روایتی از درون، ج 1، کابل: نشرعازم، چاپ اول. سجادی، عبدالقیوم (1395)، جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان، کابل: انتشارات دانشگاه خاتم‌النبیین (ص). سریع‌القلم، محمود (1381)،عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، چاپ دوم. سعادت، عوضعلی (۱۳۹۶)، تاریخ تحولات سیاسی افغانستان معاصر، کابل: انتشارات بنیاد اندیشه، چاپ اول. سلیمی، حسین (1382)،سیاست پذیری فرهنگ، به اهتمام مجید وحید، تهران، انتشارات باز، چاپ اول. سیفزاده، حسین (1382)،سیاست‌گذاری فرهنگی و میزان مداخله دولت در آن، تأملی نظری، به اهتمام مجید وحید، تهران، انتشارات باز، چاپ دوم. شافیرتز، جی.ام. کریستوفر پی. بریک (1390)،سیاست‌گذاری عمومی در ایالات‌متحده آمریکا، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). شفیعی، نوذر (1381)، «بازی قدرت در صحنۀ افغانستان: اهداف و الگوهای رفتاری»، مجله سیاست دفاعی، شماره 40 و 41. صالحی امیری، سید رضا، امیر عظیمی دولت‌آبادی (1387)، مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، چاپ نخست. صالحی‌امیری، سیدرضا (1386)،مفاهیم و نظریه های فرهنگی، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ دوم. طبرسی، غلامعلی (1385)،تبیین چالش‌های فراروی سیاست‌گذاری در حوزه فرهنگ، به اهتمام مجید وحید، تهران، نشر باز. چاپ اول. عزیزی م، حسینی ح (۱۳۹۶)، «تحلیل ظرفیتهای سیاستگذاری نهاد خانواده در ایران برای گسترش اشکال مشروع خانواده»، مطالعات اجتماعی ایران. سال یازدهم، شماره ۳. عظیمی، ظاهر (۱۳۷۸)، افغانستان ریشهی دردها، پشاور: مرکز نشراتی میوند. چاپ نخست. فرهنگ، میرمحمد صدیق (1394)، افغانستان در پنج قران اخیر، کابل: انتشارات بینالمللی سرور سعادت، چاپ بیست و پنجم. قانون اساسی افغانستان (1382)، کابل: وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، جریدۀ رسمی، شماره 818. قانون رسانههای همگانی (1388)، کابل: وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، جریده رسمی، شماره مسلسل (986). کبیری، معروف (1397)، توسعه سیاسی: مطالعه موردی افغانستان، کابل: نشر میوند، چاپ اول. کوزهگر، لطفی، رضایی، مصطفی (۱۳۹۸)، «رهیافت توسعه؛ از حکومت ملی به حکومت محلی»، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، سال اول، شماره نخست، صفحات ۹۲-۷۰. محسنی، منوچهر (1381)،مقدمات جامعه‌شناسی، تهران: نشر دوران، چاپ هجدهم. محمودی، زهرا، ملازهی، پیرمحمد (۱۳۹۵)، «داعش در افغانستان؛ ماهیت، اهداف و چشم انداز آن»، پژوهشنامه رسانه بینالمللی، شماره اول، تابستان ۱۳۹۵. مولر، پیر (1378)،سیاست‌گذاری عمومی، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران، نشر دادگستر. واعظی، حمزه (1378)، «بحران افغانستان قومیت؛ چالش‌ها و ریشهها»، سیاسی/سراج، سال ششم، شماره ۱۸. وحید، مجید (1383)، «کنوانسیون جهانی تنوع فرهنگی بررسی زمینه‌های فکری- تاریخی و چشم‌انداز تصویب و تبعات در سیاست‌گذاری فرهنگی»،فصلنامه سیاست، شماره 63، بهار، شماره صص 269-253. هیل، کریستفر (1387)، ماهیت متحول سیاست خارجی، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. Armitage, Richard L; Berger, Samuel R; Markey, Daniel S (2010), U.S. “Strategy for Pakistan and Afghanistan”, Independent Task Force Report No. 65, Printed in the United States of America. Gates, Robert M. (2014), Duty: Memoirs of a Secretary at war, Published in the United States by Alfred A. Knopf, a division of Random House LLC, New York. Mackinder, Sir Halford. J, (1919), Democratic Ideals and Reality, New York: Henry holt and Company. نبیل رحمت الله،) ۱۳ مرداد ۱۴۰۰): روزنامه هشت صبح: https://8am.af/mistakes-and-fixing-rich-mistakes-in-the-current-situation/ یونسکو (1 September 2021)، سطح سواد در افغانستان: https://www.google.com/search?q=%DB%8C%D9%8 قادری، علی (9 مهر 1392)، روزنامه افغانستان:http://dailyafghanistan.com id=128814 وزارت تحصیلات عالی افغانستان (25 بهمن 1401): https://mohe.gov.af/dr/ گزارش وزارت معارف افغانستان (28 بهمن 1401) https://moe.gov.af/dr/ مصاحبه (۱۴۰۰)، گفتگو با عبدالاحد عباسی، رئیس حفظ آبدات تاریخی و آثار باستانی وزارت فرهنگ، ۱۱- اردیبهشت ۱۴۰۰. آرشیو شخصی مصاحبه (۲۰۲۴)، گفتگو با آقای نوری، رئیس باستانشناسی افغانستان ۱- ژانویه ۲۰۲۴. مصاحبه توسط آقای سروریار آرشیو شخصی مصاحبه (۲۰۲۴)، گفتگو با فهیم رحیمی رئیس موزیم ملی افغانستان، ۲- ژانویه ۲۰۲۴. مصاحبه توسط آقای سروریار آرشیو شخصی.
آمار تعداد مشاهده مقاله: 379 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 296

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شاهد

آسیب‌شناسی چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی افغانستان