بررسی مضامین و مفاهیم نمادهای تصویری خیر و شر در نسخه چاپ سنگی طوفان البکاء | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 20، شماره 73، فروردین 1404، صفحه 25-45 اصل مقاله (4.01 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.14806.2827 | ||
| نویسندگان | ||
| عهدیه اشرفی پیمان* 1؛ مهناز شایسته فر2 | ||
| 1کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2عضو هیئت‌علمی (دانشیار) رشته هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| صحنه‌های نبرد و حماسه در طوفان البکاء، جلوه‌گاه بارز نزاع حق و باطل و نمایانگر تقابل خیر و شر هستند. طوفان البکاء از محبوب‌ترین کتاب‌های مصور چاپ سنگی دوران قاجار درباره ائمه اطهار(ع) است. سعی تصویرگران در نگاره‌های موجود با استفاده از نمادپردازی و مفاهیم خیر و شر در عناصر نمادین انسانی، حیوانی، تلفیقی و عناصر بصری تجلی‌بخش بوده است. در این جستار، به شناخت و بررسی برخی از نمادهای تصویری «خیر و شر» و نمودهای آن با تمرکز بر «طوفان البکاء جوهری» پرداخته‌شده است. در روایات موجود این کتاب، جدال میان خوبی و بدی نمایان است. هدف این مقاله، بررسی شخصیت‌های تصاویر و مفاهیم نمادهای خیر و شر و نیز مطالعه ویژگی‌های طراحی و شخصیت‌پردازی‌های تصاویر مورداشاره است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤالات است: 1. نمادهای تصویری «خیر و شر» به‌کاررفته در نگاره‌ها ازنظر تصویر و مفهوم دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟ 2. شاخصه‌های طراحی و شخصیت‌پردازی‌های انجام‌شده در تصاویر چیست؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و اطلاعات آن از طریق تحقیقات و مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری‌شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 12 نمونه از تصاویر کتاب است. نتایج به‌دست‌آمده، بازنمایی تحلیلی و توصیفی نمادهای تصویری «خیر و شر» در نگاره‌های منتخب را نشان می‌دهد. نمادهای «خیر» شامل ائمه اطهار(ع)، ذوالجناح، ذوالفقار، دلدل، فرشتگان، امداد غیبی و غیره هستند درحالی‌که نمادهای «شر» شامل موجودات دوزخی، شمر، مالک دوزخ، اژدها، دیو و دیگر عناصری است که برای توصیف پلیدی‌ها، تاریکی و قوای نفس به‌کاررفته‌اند. در نمادپردازی‌های این اثر، شکل‌های بیانی و سایر عناصر شیوه نگارگری دورة قاجار به‌وضوح دیده می‌شود که متأثر از ویژگی‌های نگارگری ایرانی است. طراحی‌ها نمایانگر خصوصیاتی مانند ترکیب‌بندی‌های پویا، بافت و فضاسازی متنوع و گاه ایستا، حالات پرتحرک شخصیت‌ها و هاشور زنی‌های مؤکد خطی برای نمایش موقعیت‌های حساس هستند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| طوفان البکاء؛ نمادهای تصویری خیر و شر؛ چاپ سنگی؛ دوره قاجار | ||
| مراجع | ||
|
آموزگار، ژاله (1384)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: انتشارات سمت.
ابن شهرآشوب (1375ق)، مناقب آل ابی‌طالب، ج1.
ابن سعد؛ الطبقات‌الکبری، محمد بن صامل السلمی، (1414)، الطائف: مکتبة‌الصدیق، ۱۴۱۴، الأولی، ج۲، ص ۵۲۱. ج42
بوذری، علی (1390)، چهل طوفان (بررسی تصاویر چاپ سنگی طوفان البکاء)، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
بهار، مهرداد (1381)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: انتشارات فکر روز.
بحارالانوار، ج 42، ص 58، چاپ بیروت.
بحارالانوار، ج44، ص266.
پاکباز، رویین (1387)، نقاشی ایران (از دیرباز تا امروز)، تهران: زرین و سیمین.
پاولوناف سجگلوا، المپیادا (1388)، تاریخ چاپ سنگی در ایرن، ترجمه پروین منزوی، تهران، انتشارات معین.
پورداوود، ابراهیم (1377)، یشت‌ها، جلد اول، تهران: انتشارات اساطیر.
جلالی جعفری، بهنام (1382)، نقاشی قاجاریه، تهران: نشر کاوش قلم.
خالقی مطلق، جلال (1372)، ببربیان (رویین تنی و گونه‌های آن)، گل رنج‌های کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر مرکز.
خزایی، محمد و طبسی، محسن (1383)، «صورت و معنا در نقاشی قهوه‌خانه، کاشی‌کاری با موضوع عاشورا»، مطالعات هنر اسلامی،1، صص154-168.
رستگار فسایی، منصور (1379)، اژدها در اساطیر ایران، تهران: نشر طوس.
سرکاراتی، بهمن (1378)، سایه‌های شکار شده، تهران، انتشارات قطره.
شایگان فر، حمیدرضا (1384)، نقد ادبی، تهران: انتشارات دستان.
طبری، محمدبن جریر (1387ه.ق)، تاریخ طبری، ج3، ص13، چاپ بیروت، چاپ دوم، روانح التراث العربی، فقیه، محمد محسن، (1418ه.ق)، الموسوعه الکبری فی غزوات النبی الاعظم، ج4، ص73، چاپ بیروت، چاپ اول، موسسه الفقیه.
طباطبایی، محمدحسین (1376)، تفسیر المیزان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
علی محمدی اردکانی، جواد (1392)، همگامی ادبیات و نقاشی قاجار، تهران: انتشارات یساولی.
عسگری، فاطمه، بررسی تصویرسازی زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) در نسخه‌های چاپ سنگی طوفان البکاء، فصلنامه علمی-
پژوهشی نگره، شماره 24تابستان 94 صص5- 25.
فروم، اریک (1354)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه پری سلطانی، تهران: انتشارات مروارید.
کزازی، میرجلال (1385)، نامه باستان، جلد 1، تهران: انتشارات سمت.
گرترود، جابز (1370)، سمبل‌ها، ترجمه محمدرضا بقاپور، تهران: ناشر مترجم.
مارزلف، اولریش (1390)، تصویرسازی داستانی در کتاب‌های چاپ سنگی فارسی، ترجمه شهروز مهاجر، تهران، نشر نظر.
مسکوب، شاهرخ (1357)، سوگ سیاوش، تهران: انتشارات خوارزمی.
مختاری، محمد (1369)، اسطوره زال تبلور تضاد و وحدت در حماسه ملی، تهران: انتشارات آگاه.
یاحقی، محمدجعفر (1375)، فرهنگ اساطیر ایران اشارات داستانی در ادب فارسی، انتشارات سروش.
هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 408 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 109 |
||