خوانش ترامتنی نقش اژدهای هفت سر دریا با تأکید بر نقش تنّـین در عجایب نامه‌های اسلامی | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 20، شماره 73، فروردین 1404، صفحه 116-120 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2024.17591.3206 | ||
| نویسندگان | ||
| پروین پورزینال* 1؛ ابوالفضل عبداللهی فرد2 | ||
| 1کارشناس ارشد دانشگاه هنر اسلامی تبریز، | ||
| 2سرپرست دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنراسلامی تبریز | ||
| چکیده | ||
| تنّین، موجودی هیبریدی با هفت سر، یکی از افسانه‌های گمنام در بطن تاریخ و جلوه‌گر در عجایب نامه‌هاست. تصویر اژدهای مارگونه و هفت سر دریا با نام‌های متفاوتی از اسطوره یام و بعل مردم بین‌النهرین تا جزیرة مار و روایت اسکندر در طول تاریخ ارائه‌شده و بعدها بر قاعده خیال مخاطب نسخ عجایب نامه نقش بسته است. این موجود از یهودیت تا اسلام از یونان تا ایران سفر کرده است. نظریة ترامتنیت ژرار ژنت، رویکردی کاربردی است که در خوانش متون تصویری مؤثر بوده و روابط درهم‌تنیدة شبکه‌های متنی و تصویری و دلالت‌مندی‌های مرتبط را آشکار می‌سازد. هدف از جستجوی رد پای نقش اژدهای هفت سر دریا در تاریخ، یافتن حقیقت پنهان در پس آن و مفهوم‌بخشی به آثار هنری معاصر با درک بهتر و ریشه‌ای از نقوش کهن است. سؤالات این مطالعه عبارت‌اند از: 1. به‌طورکلی نقش تنّین به چه موجودی اطلاق می‌شود؟ 2. چگونه می‌توان نظریه ترامتنیت ژنتی را در خوانش نقش تنیّن و ارتباط این نقش با اسطوره‌های کهن به کار برد؟ این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده و جامعه آماری آن شامل کلیة نقوش و روایات اژدهایان هفت سر است که به‌صورت اثری هنری و یا ادبی مانند داستان یا اسطوره باقی‌مانده و در دسترس هستند. از این میان، شش نقش و روایت به‌عنوان نمونه به‌صورت هدفمند از سوی نویسندگان انتخاب و از جنبه‌های بصری و روایی تحلیل‌شده‌اند. نتایج نشان داد تنّین موجودی با یک سر انسانی و شش سر مارگونه است که به باورمندی شرارتی که فقط به‌واسطة قدرتی لایزال چون خدا و یا بندگان برحق او از میان می‌رود، اشاره دارد. همچنین، بر اساس نظریه ترامتنیت که روشی در خوانش متون تصویری است، به‌واسطه تبیین یک الگوی چهار مرحله‌ای، ارتباط تصویری و مفهومی بین نمونه‌های مطالعاتی قابل‌اثبات است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تنّین؛ اژدهای هفت سر؛ ترامتنیت؛ عجایب نامه؛ اسطوره | ||
| مراجع | ||
|
پیرحیاتی، زهرا، حیدری، علی، بررسی تذکره اولیا و مثنوی‌های عطار بر اساس نظریه بیش متنیت ژنت، نشریه علمی پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال پانزدهم، شماره اول، بهار و تابستان 1400، 1 تا 18.
جعفری قنواتی، محمد، 1400، عجایب نامه‌ها، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 06. 05. 1400، https://www.cgie.org.ir/fa/article/258177/%D8%B9%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%A8-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8E%D9%87%D8%A7
حری، ابوالفضل، عجایب نامه‌ها به‌منزله ادبیات وهمناک (با نگاهی به برخی از حکایت‌های کتاب عجایب هند)، فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، شماره 15، سال 4، پاییز 1390، 137 تا 164.
دشت ارژنه، محمود، بیژن زاده، محمد، نقد و بررسی داستان (آن پادشاه جهود که نصرانیان را می‌کشت از بهر تعصب) از مثنوی مولوی بر اساس رویکرد بینامتنیت، متن پژوهی ادبی، سال 20، شماره 68، تابستان 1395، 168 تا 189.
رامهرمزی، شهریار بن، 1348، عجایب الهند، ملک‌زاده، محمد، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
رحیمی اتانی، سمیرا- پناهی، سیامک، خوانش بینامتنی آثار برنارد چومی با تأکید بر مفهوم فضای بینابین، دو فصلنامه علمی- ترویجی پژوهش هنر، سال 6، شماره 11، بهار و تابستان 1395، 113 تا 121.
عبداللهی، منیژه، 2017، بحثی کوتاه در باب عجایب نامه‌ها، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، 01. 06. 2017، https://www.sid.ir/paper/514788/fa#downloadbottom
کاظم پور، زیبا، عابددوست، حسین، تداوم رابطه مناد و نوشـتار در هنرهای اسـلامی و گرافیک معاصر ایران با تمرکز بر نظریه بینامتنیت ژنت، مبانی نظری هنرهای تجسمی شماره 11، بهار و تابستان 1400، 118 تا 132
گراهام، آلن، 1385، بینامتنیت، پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز.
حداد عادل، غلامعلی، 1375، دانشنامه جهان اسلام جلد یک، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
محمدزاده، مهدی، مهناز، قهاری، بررسی تطبیقی صور نجومی در نسخه صورالکواکب و آثار فلزی سده‌های پنجم تا هفتم، فصلنامه نگره، شماره 14، بهار 1389، 5 تا 21.
نامور مطلق، بهمن، 1390، درآمدی بر بینامتنیت، نظریه و کاربردها، تهران، نشر سخن
نامور مطلق، بهمن، بیش متنیت ژنتی به‌مثابه رویکردی در خوانش متون تصویری؛ مطالعه موردی: لوگوی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، نشریه رهپویه هنر/ هنرهای تجسمی دوره 5 شماره 1 بهار 1401، 17 تا 25.
نامور مطلق، بهمن، ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهشـنامه علوم انسـانی: شماره 56، 1386، 127 تا 142.
BADIEE, J. (1981). THE SARRE QAZWINI: AN EARLY AQ QOYUNLU MANUSCRIPT? ARS ORIENTALIS.
Bauks, M. (2019). Tannin. Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet.
BUDGE, W. (1889). The History of Alexander the Greate Bieng the Syriac Version of the Pesudo. CAMBRIDGE: AT THE UNIVERSITY PRESS.
Çağlar Abiha, B. (2016). Geleneksel Halk Sanatında Şahmaran Motifleri ve Bu Motiflerin Dili. folklor/edebiyat, cilt:22.
Enns, p., & Longman, T. (2008). Dictionary of the old testament. InterVarsity Christian Fellowship/USA.
Gurevitch, D. (2016). Symbolism and Fantasy of the Biblical Leviathan: From Monster of the Abyss to Redeemer of the Prophets. JISMOR 10.
Lambert, W. (n.d.). https://omnika.conscious.ai/texts/179. Retrieved from Enuma Elish" English Translation: https://omnika.conscious.ai/texts/179
Mark S. , S., & Wayne , T. (2009). The Ugaritic Baal Cycle Volume II. LEIDEN • BOSTON.
Moor, B. (2012). Shahnama Kings and Heroes in ‘Aj a’ib al-Makhluq at Illustrated Manuscripts. LEIDEN • BOSTON.
Moor, b., & milstein, r. (2006). wonder of a changing world, late illustrated ajaib manuscrips (part1). JSAI31.
Van der Toom, K., Becking, B., & W. van der Horst, P. (1999). DICTIONARY OF DEITIES AND DEMONS IN THE BIBLE. CAMBRIDGE, U.K.: GRAND RAPIDS, MICHIGAN. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 240 |
||