تأثیر جریان نوسلفی در تحول فقه سیاسی-اجتماعی بانوان با توجه به آراء یوسف قرضاوی

میرخوشخو, سیده آمنه

doi:10.22070/iws.2024.17287.2275

	تأثیر جریان نوسلفی در تحول فقه سیاسی-اجتماعی بانوان با توجه به آراء یوسف قرضاوی
جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام
مقاله 8، دوره 11، شماره 22، فروردین 1402، صفحه 161-186 اصل مقاله (397.87 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/iws.2024.17287.2275
نویسنده
سیده آمنه میرخوشخو^*
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اراک.
چکیده
جهان اسلام در طول تاریخ همواره شاهد رویکردهای متفاوتی به مسائل زنان بوده است. هرچند دین اسلام نگرش نو و پیشروانه درباره زنان و حقوقشان ارائه داد اما در دوره خلافت اسلامی و گسترش فقه اهل سنت، زنان مسلمان در جوامع اسلامی از نگرش‌های اصیل اسلام جا ماندند. عمده این دیدگاه‌ها تحت تأثیر فضای فرهنگی جوامع اسلامی در دوران پس از پیامبر و سده‌های میانه شکل گرفت؛ لیکن نگرش علما و بزرگان اهل سنت و نوع تفسیر ایشان از منابع دینی، آن رویه عملی را تائید می‌کرد. در صد سال اخیر با توجه به نگرش‌های نوسلفی در مسائل اسلامی، شاهد تحول فقه سیاسی-اجتماعی در مسائل زنان از سوی عالمان دینی هستیم. نقطه عطف رویکردهای نوین علمای اهل سنت در حوزه زنان، آراء یوسف قرضاوی است که با تمسک به فقه مقاصدی، مسائل معاصر جهان اسلام را از منظری نو تبیین می‌کند. در این مقاله با نگاهی به آثار قرضاوی در حوزه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی زنان با تمرکز بر سه مفهوم حجاب، حضور اجتماعی (آموزش و اشتغال) و مشارکت سیاسی، به مقایسه آراء فقهی ایشان با آراء فقهی علمای سلف خواهیم پرداخت. پرسش اصلی این است، چگونه فقه مقاصد توانسته رویکرد عالمان دینی اهل سنت به مسائل زنان را تغییر دهد؟ برای پاسخ به این سؤال با روش تحلیلی- توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نشان می‌دهیم که قرضاوی برای رهایی زن از سنت‌های ایستا و وارد کردن او به عرصه اجتماعی- سیاسی از شیوه‌ای استفاده نمود که هم‌زمان هم مقاصد شریعت و نیز حفظ منافع عمومی لحاظ شود.
کلیدواژه‌ها
فقه مقاصد؛ قرضاوی؛ حجاب؛ آموزش و اشتغال؛ مشارکت سیاسی

مراجع
بحرانی، مرتضی (1383)، «زن در اندیشه متفکران سیاسی»، پگاه حوزه، شماره 148. بهرامی، حسین؛ تقوی، محمدعلی و نجف‌زاده، مهدی (1394)، «نگرش نوسلفی یوسف قرضاوی به سیاست: دولت اسلامی به مثابه حکومتی مدنی»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 15، صص 33-54. ترابی، یوسف و پیروز فر، مهدی (1396)، «نوعثمانیگری و نوسلفیت: مقایسه موردی فتح‌الله گولن و یوسف‌القرضاوی»، جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 5، شماره 2، صص 175-196. تلیمه، عصام (1383)، تحلیلی بر افکار و اندیشه‌های فقهی دکتر یوسف قرضاوی، ترجمۀ ایوب پوزش و عمرقادری، تهران: احسان. چهل‌تنان، علی‌اکبر؛ گلشنی، علیرضا و آگاه، محمد (1400)، «نوسلفی‌گری در زیست‌جهان معاصر اسلامی با تأکید بر اندیشه‌های مودودی و قرضاوی»، مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، سال هفتم، شماره 14، صص 183-213. رس‍ول‌، ج‍م‍ال‌ م‍ح‍م‍دف‍ق‍ی‌ (1383)، زن در اندیشه اسلامی، ترجمۀ محمود ابراهیمی، تهران، احسان. رضایی، اسداله (1399)، «اصل مشارکت یا محدودیت بانوان در عرصه‌های دینی، اجتماعی و سیاسی در فقه امامیه و اهل سنت»، مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، سال سوم، شماره 6، صص 31-55. رئوف عزت، هبة (1381)، «مسئله زنان در گفتمان نوگرای اسلامی»، ترجمۀ محمدحسین مظفری، بازتاب اندیشه، شماره 30. سعداوی، نوال (1359)، چهره عریان زن عرب، ترجمۀ مجید فروتن و رحیم مرادی، تهران: کانون نشر اندیشه‌های نوین. السید، رضوان (1380)، «فقیه و زن، دیدگاه اصلاحی و نگاه احیایی»، ترجمۀ عبداله امینی، مجله پیام زن، شماره 115. شمسینی غیاثوند، حسن و نجفی، خورشید (1395)، «واکاوی مشارکت سیاسی زنان در جهان اسلام در عصر جهانی شدن؛ با تاکید بر کشور مصر»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره 19، صص 89-116. عباسی، حسین (1390)، «درآمدى بر مسأله حقوق زنان در جهان عرب»، نشریه حوزه، شماره 163. غزالی، محمد (1379)، م‍س‍ای‍ل‌ زن‍ان‌ ب‍ی‍ن‌ س‍ن‍ت‍‌ه‍ای‌ ک‍ه‍ن‌ و ج‍دی‍د؛ م‍ت‍رج‍م‌ م‍ج‍ی‍د اح‍م‍دی‌، ت‍ه‍ران‌: ن‍ش‍ر اح‍س‍ان‌. فرهودی، مصطفی و واعظی، محمدعلی (1398)، «مقاصد‌الشریعه از منظر دکتر یوسف قرضاوی»، سلفی پژوهی، سال پنجم، شماره 10، 7-27. فیرحی، داوود (1391)، فقه و سیاست در ایران معاصر، تهران: نی. قرضاوی، یوسف (1378)، دورنمای جامعه اسلامی: در عرصه‌های ایمانی، عبادتی، فکری، ... و زنان در جامعه اسلامی، ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی، تهران: احسان. قرضاوی، یوسف (1379)، فقه سیاسی، ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی، تهران: احسان. قرضاوی، یوسف (1381)، زن‌ م‍س‍ل‍م‍ان‌ در آی‍ن‍ه‌ ف‍ردا؛ ترجمۀ ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د م‍رت‍ض‍وی‌، ب‍ی‍رج‍ن‍د: ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د م‍رت‍ض‍وی‌. قرضاوی، یوسف (1382 الف)، دیدگاه‌های فقهی معاصر، ترجمه احمد نعمتی، تهران: احسان. قرضاوی، یوسف (1382 ب)، ن‍ق‍اب‌ زن‌ واج‍ب‌ ی‍ا ب‍دع‍ت‌: (ب‍ررس‍ی‌ ح‍ک‍م‌ روب‍ن‍د از ک‍ت‍اب‌، س‍ن‍ت‌ و م‍ذه‍ب‌ ف‍ق‍ه‍ا)، ترجمۀ اب‍راه‍ی‍م‌ ت‍ی‍م‍وری‌ ب‍ازگ‍ری‌، ت‍ای‍ب‍اد: س‍ن‍ت‌. قرضاوی، یوسف (1382 ج)، زن‌ در آی‍ن‍ه‌ ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌، ت‍رج‍م‍ۀ ح‍ام‍د ب‍ه‍رام‍ی‌، ت‍ه‍ران‌: اح‍س‍ان‌. قرضاوی، یوسف (1388)، عوامل تغییر فتوا در عصر کنونی، ترجمۀ فاروق نعمتی، تهران: احسان. محیطی، مجنبی و مهدی فرمانیان (1400)، «بازخوانی نگاه سلفیان به اجتهاد و تقلید»، پژوهش‌های فقهی، سال 17، شماره 2، صص 483-461. مرندی، الهه (1396)، «بررسی انتقادی اندیشه سیاسی اجتماعی یوسف‌القرضاوی؛ گسست بین نظریه و عمل»، مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، سال سوم، شماره 5، صص 53-79. مرنیسی، فاطمه (1380)، زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش: برداشتی نوین از حقوق زن در اسلام، ترجمۀ ملیحه مغازه‌داری، تهران: نشر نی. مودودی، ابوالاعلی (1377)، حجاب، ترجمۀ نعمت‌اله شهرانی، تهران: احسان. ولی زاده میدانی، رامین و مسعود محمدی الستی (1399)، «سلفی‌گری جدید در اهل سنت و احیاگری شیعی؛ با تاکید بر آرای یوسف قرضاوی و مرتضی مطهری»، خاورمیانه، سال 28، شماره 2، صص 63-88. امین، قاسم (2005)، تحریر المرأة، قاهره: مکتبه الآداب. رضا، رشید (1985)، حقوق‌النساء فی‌الاسلام، نداء للجنس‌الطیف، قاهره، مکتب‌التراث‌الاسلامیه. سباعی، مصطفی (1999)، المرأة بین‌الفقه و‌القانون؛بیروت: المکتب‌الاسلامی. عبده، محمد (1993)، الاعمال‌الکامله، جلد 2، القاهره: دارالشروق. عقاد، عباس محمود (2014)، المرأة فی‌القرآن، قاهره: موسسه هنداوی للتعلیم و ‌الثقافه. غاوجی. وهبی سلیمان (1982)، المرأة‌المسلمة، چاپ 5، دمشق: مؤسسة الرساله و دارالقلم. قرضاوی، یوسف (1999)، من فقه‌الدوله فی‌الاسلام مکانتها، طبیعتها، موقفها من‌الدیقراطیه، المرأه و غیرالمسلمین، قاهره: دارالشروق. قرضاوی، یوسف (1998)، السیاسة الشرعیة فی ضوء نصوص الشریعة ومقاصدها، بیروت: مکتب وهبة. گروه نویسندگان (1925)، رساله الاسلام، الازهر، سال چهارم، شماره 3. بنا، حسن (1407)، المرأة المسلمة، قاهره: موسسه علمیه. 25 تیر 1402، https://ito.pdf.lib.eshia.ir/99384/1/1 قرضاوی، یوسف (1389)، مصاحبه تلویزیونی: «حقوق زن در گفت‌و‌گو با علامه یوسف قرضاوی»، سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، 24 فروردین 1389، http://www.islahweb.org
آمار تعداد مشاهده مقاله: 478 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 452

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شاهد

تأثیر جریان نوسلفی در تحول فقه سیاسی-اجتماعی بانوان با توجه به آراء یوسف قرضاوی