سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شاهد

حزباویان, محمد, الحجاج, یاسر عبدالزهراء. (1402). سناریوهای آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جریان صدر عراق. , 11(22), 1-28. doi: 10.22070/iws.2024.17820.2307
محمد حزباویان; یاسر عبدالزهراء الحجاج. "سناریوهای آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جریان صدر عراق". , 11, 22, 1402, 1-28. doi: 10.22070/iws.2024.17820.2307
حزباویان, محمد, الحجاج, یاسر عبدالزهراء. (1402). 'سناریوهای آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جریان صدر عراق', , 11(22), pp. 1-28. doi: 10.22070/iws.2024.17820.2307
حزباویان, محمد, الحجاج, یاسر عبدالزهراء. سناریوهای آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جریان صدر عراق. , 1402; 11(22): 1-28. doi: 10.22070/iws.2024.17820.2307

سناریوهای آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جریان صدر عراق

جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام
مقاله 1، دوره 11، شماره 22، فروردین 1402، صفحه 1-28    اصل مقاله (601.42 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/iws.2024.17820.2307
نویسندگان
محمد حزباویان* 1؛ یاسر عبدالزهراء الحجاج2
1کارشناسی ارشد، رشته مطالعات عراق، دانشگاه تهران، ایران.
2عضو هیئت علمی وابسته دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
مسأله پژوهش شناخت علل فراز و فرود روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جریان متنفذ شیعی صدر عراق است. هدف این پژوهش نیز تحلیل لایه‌های علی فراز و فرود در روابط از سال 2003 تا 2022 م و بررسی سناریوهای آینده روابط بین طرفین است. ضمناً از اهداف فرعی این مقاله، رفع خلأ پژوهشی در این زمینه است. روشی که پژوهش این مقاله بر اساس آن شکل‌گرفته، روش «تحلیل لایه‌ای علّت‌ها» یا روش «علّی لایه‌ای» سهیل عنایت‌الله است؛ و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی و مصاحبه با کارشناسان و تحلیل­گران زُبده حوزه عراق شکل گرفته است. بر مبنای یافته­های پژوهش، چالش­ها و اختلافات اصلی جریان صدر و ایران عبارت‌اند از: پیشینه تاریخی منازعه عرب- عجم در عراق، گرایش‌های پا­ن عربیستی جریان صدر، حمایت‌های ایران از رقبای مقتدی صدر در عرصه سیاسی عراق، انشقاق فرماندهان «جیش المهدی» از جریان صدر و اتحاد با ایران، تأثیر مخرب برخی کشورهای عرب منطقه و ... است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، تشدید و تأکید جریان صدر بر گفتمان پان­عربیستی و ملی­گرایی عربی، تأکید بر مرجعیت شیعی- عربی در مقابل مرجعیت فارسی در عراق و همچنین ادامه حمایت‌های علنی جمهوری اسلامی ایران از رقبای سیاسی این جریان در میدان پیچیده سیاسی عراق احتمال کاهش روابط بین ایران و جریان صدر را در پی خواهد داشت. در مقابل با تمرکز جریان صدر و ایران بر مسائل همگرا کننده؛ مانند تاریخ مشترک، سرنوشت مشترک، اشتراکات دینی و مذهبی فراوان و نیز میانجی­گری جمهوری اسلامی ایران برای برطرف کردن اختلافات مابین احزاب و گروه‌های شیعی عراق و جریان صدر قطعاً در بهبود و تقویت روابط مؤثر خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
جریان صدر؛ ایران؛ عراق؛ تحلیل لایه‌های علی
مراجع
  • برنا بلداجی سیروس، «عراق نوین و بایسته‌های استراتژیک ایران»، نشریه پگاه حوزه، شماره 193، پائیز 1385، به نقل از مرکز مطالعات خلیج‌فارس.
  • حزباویان محمد، «تیّار الصَدر و أسباب الصُعود والهُبوط فی علاقاتهِ مَع الجمهوریّة الإسلامیّة الإیرانیّة مِن سِنة 2003 إلى 2022»، پایان‌ نامه‌ برای‌ دریافت‌ درجه‌ی کارشناسی‌ ارشد در رشته مطالعات عراق دانشگاه‌ تهران‌، بهمن 1401.
  • خداوردی حسن، غفاری چراتی علی اصغر، «تجزیه و تحلیل رفتار ترامپ در قبال ایران از منظر تحلیل لایه‌ای علت‌ها»، نشریه مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 51، پاییز 1399.
  • زارعان احمد، «رفتارشناسی مقتدی صدر در تحولات اخیر عراق»، نشریه مطالعات راهبردی جهان اسلام، بهار 1401، ش 89، ص 84.
  • سجادی سید امیر، «جریان صدر دوم (التیار الصدری) مرجع عرب؛ مرجع عجم»، نشریه زمانه، شماره 95، دی 1389، صفحات 62 تا 63.
  • شریفیان جمشید و دیگران، «حاکمیت شیعی عراق و تأثیر آن بر امنیت سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه امنیت پژوهی، سال سیزدهم، شماره 48، زمستان 1393.
  • عالیشاهی عبدالرضا و دیگران، «ویژگی‌های پانشیعیسم جریان صدر در عراق پساداعش»، پژوهشنامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، شماره 2، بهار و تابستان 1398، صفحات 193 تا 216.
  • فروزان یونس و دیگران، «جریان صدر و ظهور واپس‌گرایی هویتی در جبهه مقاومت در دو بعد کلان سخت و نرم»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 38، زمستان 1398، صفحات 31 تا 52.
  • قزوینی غرابی سید رضا، «رویکرد احزاب شیعی عراق به سیاست خارجی این کشور»، اندیشکده راهبردی تبیان، آبان 98، ص 9.
  • محب تاش حسام، «تأثیر جریان مقتدی صدر در قدرت شیعیان عراق»، نخستین کنفرانس ملی حقوق، فقه و فرهنگ، آبان 1399، دانشگاه پیام نور استان فارس.
  • مقدم محمدحسین، «کاربرد آینده‌پژوهی در علوم سیاسی با تکیه بر روش تحلیل لایه‌لایه‌ی علت‌ها»، نشریه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، پائیز 1389، شماره 23، صفحه 174.
  • میری مجتبی، نوذری میثم، «نقش و جایگاه احزاب و گروه‌های شیعه در عراق با تأکید بر همگرایی با ایران»، پژوهشنامه اندیشه معاصر، شماره 1، تابستان 1397، ص 98.
  • ناصحی محمد و دیگران، «تحول حکمرانی سیاسی در عراق در پرتو تحول جریان سیاسی سید مقتدی صدر»، ششمین کنفرانس بین‌المللی علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و تحول، 1400.
  • نجمیه پور اسمعیلی، «برداشت‌ها و سوءبرداشت‌های شیعیان عراق درباره ایران در پرتو اعتراضات اخیر»، مجله امنیت بین‌الملل (ویژه عراق)، شماره 13.
  • احمد عبدالجلیل رضوی، «الاستراتیجیة الإیرانیة تجاه المنطقة العربیة فی الفترة 2003 الی 2015، دراسة حالة العراق و لبنان»، المرکز الدیموقراطی العربی، 20/ دیسمبر/2016.
  • سهام فوزی، «التحول الدیموقراطی فی المجتمعات الاثنیه، دراسة مقارنة العراق وجنوب أفریقیا»، مرکز دراسات الوحده العربیه، بیروت، مارس 2019، ص 223
  • مؤید جبیر محمود، «الظاهرة الحزبیة فی العراق الجدید -جدلیة العلاقة بین الفکر والممارسة»، کلیة القانون والعلوم السیاسیة، جامعة الانبار، المجلد 20، العدد 3، یولیو 2016، ص 205.
  • نادر علیرضا، «الدور الذی تظطلع به ایران فی العراق»، المعهد ابحاث rand للدفاع الوطنی، عام 2015.
  • النوری سید محسن، «السید مقتدی‌ الصدر صدر العراق الثالث»‌، مرکز ولی‌ اﷲ للدراسات‌ والتوجیه‌، سنه ١٤٢٥ق (2004). ص ١٤٩.
  • حارث حسن، «القوی الشیعیه و الانتخابات العراقیه: التیار الصدری نموذجاً»، مرکزالعربی للدراسات و الابحاث السیاسیه، 7/اکتبر/2021، ص 4
  • «بازتاب حضور مقتدی صدر در کنار رهبر انقلاب»، سایت خبری تابناک،20/شهریور/1398، قابل دسترسی در: https://www.tabnak.ir/fa/news/923010
  • «تصویب خروج نیروهای آمریکایی از عراق؛ آغاز دومینوی تغییرات بزرگ در منطقه»، خبرگزاری تسنیم، 16/دی/1398، قابل دسترسی در: https://www.tasnimnews.com/fa/news
  • «تلاش برای ایجاد تنش در رابطه مقتدی صدر و ایران»، پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز،03/خرداد/1397، قابل دسترسی در: https://www.namehnews.com//485854
  • «ماجرای نامه‌نگاری آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله سیستانی برای حل بحران نجف»، مشرق نیوز، 26/اسفند/1398، قابل دسترسی در:ir/news/1040164/
  • ابراهیمیان لیلا، «خاندان صدر بین دو انقلاب»، رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی عطنا، به نقل از روزنامه شرق، 24/مرداد/1396، قابل دسترسی در: https://atna.atu.ac.ir/fa/news/133608.
  • ربیعی یعقوب، «مقتدی صدر از دیروز تا به امروز / صدری ها در عراق چه می خواهند؟»، پایگاه خبری تحلیلی بصیرت، خرداد 1401، قابل دسترسی در: ir/fax/news/338022
  • شمس آبادی علی، «جریان شناسی سیاسی شیعیان عراق؛ جنگ قدرت در یک جامعه‌ ناامید از احزاب!»، مرکز ورثه الانبیاء-شعوبا، 6 دی 1400، قابل دسترسی در: https://shouba.ir.
  • فرزان شهیدی، «گفتمان صدر در انتخابات عراق؛ مولفه‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها»، اندیشکده راهبردی تبیین، 3 خرداد 1397، قابل دسترسی در: https://www.islamtimes.org/fa/article/728057
  • طلیع امجد، «ملامح الدولة بعد نضوج التیار...کیف یفکر الصدریون؟»، جریده الزمان، 28/ جولای/2021، الرابط: https://azzaman-iraq.com/content.php?id=52841
  • مجیدی علیرضا، «بازی پیچیده مقتدی صدر در انتخابات، سودای رهبر جریان صدر برای رهبری عراق»، اندیشکده جریان،20/مهر/1400، قابل دسترسی در:https://jaraian.com/1400/12092108-2
  • معصومی زارع هادی، «جریان صدر مرجعیت و نهاد دین در عراق»، سایت اینترنتی شعوبا، آذر 1398، قابل دسترسی در: https://shouba.ir/
  • معصومی زارع هادی، «دلیل انشقاقات جریان صدر چیست؟»، نسیم نیوز، 28 اردیبهشت 1398، قابل دسترسی در: https://www.nasim.news/fa/tiny/news-2325084
  • نادری وحید، «جریان شناسی خاندن صدر در عراق»، جوان آنلاین به نقل از پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، 5 دی 1394، قابل دسترسی: javanonline.ir/fa/news/761943.
  • الهاشمی محمد صادق، «هفت نقطه اشتراک مهم میان مردم ایران و عراق»، خبرگزاری رسمی حوزه، 6 تیر 1401، قابل دسترسی در:
https://www.hawzahnews.com/news/1031937/%DB%B7

  • یونغ مایکل، «ما عمق الشعور المعادی لإیران فی العراق؟»، مرکز کارنیغی للشرق الاوسط، 14/ نوامبر/2014، الرابط: https://carnegie-mec.org/diwan/80350
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 744
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 482