بررسی گفتمان هویت فرهنگی در حروف‌نگاری اعلان‌های دهۀ ۹۰ ایران، با استفاده از رویکرد گفتمان انتقادی فرکلاف و نشانه‌شناسی اجتماعی کرس و لیون (مورد پژوهشی: موزه آنلاین طراحان گرافیک ایران) | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 20، شماره 73، فروردین 1404، صفحه 203-219 اصل مقاله (1.26 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.17920.3254 | ||
| نویسندگان | ||
| شهریار شکرپور1؛ امیر فرید2؛ الهام فخرزادگان* 3 | ||
| 1استادیار، دانشکده هنرهای صنائی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، ایران. | ||
| 2استادیار، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، ایران. | ||
| 3دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صنائی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، ایران. | ||
| چکیده | ||
| از زمان شکل‌گیری طراحی گرافیک مدرن در ایران، عوامل و زمینه‌های متعددی در پیشبرد این رشته و کاربست حروف‌نگاری در آثار هنرمندان دخیل بوده است. در این راستا، گفتمان‌های مختلفی ازجمله انتقادی، فرهنگی و اجتماعی تأثیر بسزایی در معناسازی و شکل‌گیری آثار حروف‌نگاری داشته‌اند. اگر اعلان‌های حروف‌نگاری را به‌مثابۀ تولیدی گفتمانی در نظر بگیریم، در یک سوی آن هنرمند به‌عنوان تولیدکننده و در سوی دیگر مخاطبان قرار دارند که معنای موردنظر طراح را درک و دریافت می‌کنند. هدف این تحقیق، شناسایی خواستگاه اجتماعی نشانه‌های اعلان‌های حروف‌نگاری موزة آنلاین طراحان گرافیک ایران در دهة نود و نحوۀ بازنمود گفتمان هویت فرهنگی در این اعلان‌هاست. برای تحلیل گفتمان فرهنگی اعلان‌های حروف‌نگاری موزة آنلاین طراحان گرافیک ایران از ترکیب دو روش تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف و نشانه‌شناسی کرس و لیوون استفاده‌شده است. سؤالات این مطالعه عبارت‌اند از: 1. هنرمندان حروف‌نگار دهۀ نود چه رویکردی نسبت به هویت فرهنگی داشته‌اند؟ 2. نگرش‌های تأثیرگذار بر انتخاب رویکرد اجرایی هنرمندان کدام‌اند؟ تحقیق حاضر ازنظر هدف، بنیادی و از حیث روش، توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای صورت گرفته و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نوع کیفی است. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، می‌توان گفت شکل‌گرایی در این دهه به ضرورتی تبدیل‌شده تا طراحان حروف را از یکدیگر متمایز کنند، گویی این هنرمندان توجه به شکل حروف را جزئی از اسلوب آفرینش نوگرایی می‌دانند؛ به‌بیان‌دیگر برای طراح حروف دهۀ نود، محتوا مؤلفۀ ضروری طراحی حروف نیست؛ زیرا شکل و ظاهر رسالتش را در خلق لذت بصری حروف به اتمام رسانده است. هنرمند با بهره‌وری غیر چشمگیر از مؤلفه‌های فرهنگی و تاریخی ایران، قصد دارد فصلی تازه از هنر مدرن را آغاز کند. او در این دهه، دیگر قصد توقف در لحظۀ تاریخی را ندارد و برای به تصویر کشیدن و ارائۀ هنر طراحی حروف خود تلاش می‌کند، نه اینکه به حواشی فرهنگی میدان دهد و به‌عنوان فعال فرهنگی، با خلق حروفی که پاسخ‌گوی نیاز‌های اجتماعی و فرهنگی هستند، به کار خود ارزش فرهنگی می‌دهد و در این فرایند اجتماعی، به‌عنوان مبلغ و تولیدکنندۀ حروف ناب با ظاهر انتزاعی و شکل‌گرا، نقش بسزایی در اقتصاد هنر دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حروف‌نگاری؛ اعلان؛ گرافیک معاصر ایران؛ نشانه‌شناسی اجتماعی؛ تحلیل گفتمان؛ فرکلاف | ||
| مراجع | ||
|
آقا‌گل‌زاده، فردوس، 1385، تحلیل گفتمان انتقادی تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
بختیاریان، مریم، مواجۀ گفتمان هنری و اقتصادی در هنرهای تجسم، نشریۀ هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 3، دورۀ 22، 58.
پورمند، فاطمه، 1401، گفتمان هویت فرهنگی در هنر معاصر ایران، تهران، نشر پژوهشگاه فرهنگ و هنر.
خادم شریعت، زهرا، 1386، هویت فرهنگی گرافیک معاصر ایران با تأکید بر خوشنویسی و خط فارسی، استاد راهنما: میترا معنوی راد، دانشگاه الزهرا، تهران.
حجازی، مهرداد، 1387، هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی، مجله تاریخ علم، شماره 7.
خیری، مریم، موسوی لر، اشرف و فرزان سجودی، 1394، تحلیل الگوهای نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر در دو اثر هیرونیموس بود، همایش بین‌المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی.
فتحی، سروش، سرایی، حسن و زهرا زارع، 1387، روش کیفی در مطالعات اجتماعی با تأکید بر روش تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی، پژوهشنامۀ علوم اجتماعی آزاد گرمسار، سال 2، شماره 3.
فرکلاف، نورمن، 1379، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه‌ی فاطمه شایسته پیران، تهران: نشر طبع.
قجری، حسینعلی، 1387، تحلیل گفتمان تکوین و هژمونیک شدن اصول‌گرایی شیعی در ایران، پایان‌نامۀ دکتری تربیت مدرس، استاد راهنما: علی‌رضا شجاعی زند.
کرس، گونتر و تئو ون لیوون، 1398، خوانش تصاویر دستور طراحی بصری، ترجمۀ سجاد کبگانی، تهران: نشر هنر نو.
کلاه‌کج، منصور، 1398، جستارهایی در هویت نمایی ملی، 50 سال گرافیک معاصر ایران، فصلنامه مطالعات ملی، سال 20، شماره 3.
مریدی، محمدرضا و معصومه تقی‌زادگان، 1391، گفتمان هنرهای ملی در ایران، نشریۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دورۀ 8، شماره 29.
نظری، جواد و حسینعلی قجری، 1392، کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
یزدی، میثم، 1397، روش‌شناسی تحلیل گفتمان انتقادی سازمانی فرکلاف در مطالعات سازمانی و رویدادهای هنر، پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، دورۀ ۲، شماره 1.
Barthes, R. 1977. Image-Music-Text. London: Fontana.
Crystal, D. 2008. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell.
Shahiditabar, M.; Rashidi, AH. and Dehchali, A. 2017. A Critical Discourse Analysis of the Joint Comprehensive Plane of Action(JCPOA). Tehran: 2nd International Conference on Literature and Linguistics, 239-234.
Van Sommers, P. 1984. Drawing and Cognition. Cambridge University Press.
WWW.paletrang.com. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 285 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 27 |
||