نقد آرای ارنست کونل درباره خوشنویسی اسلامی با توجه به فلسفه سنتی هنر و رسایل سنتی خوشنویسی | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 19، شماره 70، تیر 1403، صفحه 25-39 اصل مقاله (1015.39 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.17798.3241 | ||
نویسندگان | ||
لیلا رحمنی1؛ ایرج داداشی* 2؛ نیر طهوری3 | ||
1دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران | ||
2استادیار و عضو هیأت علمی گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر | ||
3استادیار و عضو هیات علمی گروه هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران | ||
چکیده | ||
از میان شاخههای پرشمار هنرها، خوشنویسی در جهان اسلام از جایگاه ویژهای برخوردار است. ارنست کونل، محقق آلمانی اوایل سده بیستم، درباره خوشنویسی اسلامی مباحثی مطرح کرده که به نظر باید با نگرشی متفاوت مورد تحلیل و نقد قرار گیرد، تا ضمن پرهیز از روحیه حاکم بر اندیشه وی، بشود سره از ناسره را در آرای وی جدا و در یک چارچوب منظم تبیین کرد. هدف این پژوهش تحلیل و نقد تبیینی جایگاه و اهمیت خوشنویسی اسلامی ازنظر ارنست کونل است. مسئله این است که 1. کونل چگونه نسبت میانِ اسلام، هنر و بنیانهای خوشنویسی اسلامی را تبیین کرده است؟ 2. آرای وی با آنچه در رسالههای خوشنویسی دورههای مختلف وجود دارد، چه تفاوتها و تشابههایی دارد؟ روش تحقیق بر تحلیل و نقد، تفسیر، تشریح و تبیین آرا بر اساس متون سنتی و روش سنتی نقد انجامشده و شیوه جمعآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای است. نتایج پژوهش نشان داد کونل بهعنوان محقق عینی گرا اگرچه هنر خوشنویسی اسلامی را برخاسته از کتاب وحی میداند اما به نظر وی اسلام نقش محدودکنندۀ هنر فیگوراتیو داشته که ازنظر وی همین موضوع باعث رشد هنر خوشنویسی شده، همچنین عملکردِ خوشنویسی را نیز تحت تأثیر ایدئولوژی اسلام در خدمت قدرت و سلیقه حاکمان میداند. از منظر سنتی، بااینکه آموزههای دینی، حدودی را بر هنر تحمیل میکنند، اما اطلاق ایدئولوژی بر اسلام خطا و منشأ خطاهای دیگر در تفسیر دانش و هنر برخاسته از متن آن میگردد. اسلام از یک کلیت برخوردار است و نمیتوان آن را با عقاید و نِحَل بشری قیاس کرد. حکمت معنوی اسلامی در صورت و معنای هنر خوشنویسی متجلّی شده و به دلیل تقلیل دین به حد ایدئولوژی، این وجه مهم از آن نادیده گرفتهشده است. با استناد به رسالههای خوشنویسی به این نتیجه میرسیم که عناصر هنر خوشنویسی دارای مؤلفه معنوی و کارکرد آن، نمادین است و هنرمند از طریق خوشنویسی به کسب معرفت، وصول به کمال و انتقال آن به هنرش میپردازد. این نکته نیز از دید کونل پنهان مانده و وی متوجه صراحت رسالههای خوشنویسی در تأکید بر معنویت اسلامی نشده است. | ||
کلیدواژهها | ||
خوشنویسی اسلامی؛ کونل؛ هنر اسلامی؛ سنت؛ هنر قرآنی؛ نقد سنتگرایانه؛ رسالات خوشنویسی | ||
مراجع | ||
احمدیان، مهرداد. (1386). مقدمهای بر بحران تاریخ هنر، نشریه گلستان هنر، دوره3، شماره7، 33-36.
الدمدو، کِنِت. (1395). سنتگرایی؛ دین در پرتو فلسفه جاویدان، ترجمه کوهرنگ بهشتی، تهران: انتشارات حکمت.
اصفهانی، باباشاه. (1۳91). آداب المشق. به کوشش حمیدرضا قلیچخانی. تهران: پیکره.
بورکهارت، تیتوس. (1361). ارزشهای جاودان در هنر اسلامی، ترجمه نصرالله پورجوادی، نشریه دانش، مرداد و شهریور، ش 6، 13-2.
بورکهارت، تیتوس. (1365). هنر اسلامی:زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: انتشارات سروش.
بورکهارت، تیتوس. (1392). هنر مقدس، ترجمه جلال ستاری، تهران: انتشارات سروش.
بورکهارت، تیتوس. (1388). جهانشناسی سنّتی و علم جدید، ترجمه حسین آذرکار، تهران: انتشارات حکمت.
رهنورد، زهرا. (1393). حکمت هنر اسلامی، تهران: انتشارات سمت.
پازوکی، شهرام. (1395). پرسش از معرفت هنری در اسلام، کیمیای هنر، دوره5، ش20. تهران، 7-17.
سراج شیرازی، یعقوببن حسن. (1376). تحفه المحبین: در آئین خوشنویسی و لطایف معنوی آن(چاپ کرامت رعنا حسینی و ایرج افشار). تهران: میراث مکتوب.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1387). فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شیمل، آن ماری. (1389). خوشنویسی و فرهنگ ایرانی، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: به نشر.
صدیقی، محمد منعم. (1400). تحفه درود: رسالهای در ابزار خوشنویسی و اصول و قواعد خط نستعلیق (تحقیق و تصحیح حمیدرضا قلیچ خانی)، تهران: سخن.
طهوری، نیر. (1391). ملکوت آینهها. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
فضایلی، حبیبالله. (1370). تعلیم خط، تهران: سروش.
کوماراسوامی، آناندا. (1389). هنر و نمادگرایی سنتی، ترجمه صالح طباطبایی، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
کوماراسوامی، آناندا. (1393). فلسفه هنر مسیحی و شرقی، ترجمه امیرحسین ذکرگو، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
کونل، ارنست. (1387). هنر اسلامی، ترجمه هوشنگ طاهری، تهران: انتشارات توس.
کوئین، ویلیام. (1394). یگانه سنت، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: انتشارات حکمت.
مایل هروی، نجیب. (1372). کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
منشی قمی، قاضی احمد (1۳66). گلستان هنر، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: منوچهری.
نصر، حسین. (1374). پیام روحانی خوشنویسی در اسلام، مشرق، ش6، 26-33.
نصر، حسین. |(1374). هنر و معنویت اسلامی، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، فصلنامه هنر، تابستان و پاییز، تهران: 45-52.
نصر، سید حسن. (1385). معرفت و معنویت، ترجمه انشاالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، حسین. (1386). معرفت جاودان (مجموعه مقالات)، به اهتمام سید حسین حسینی، تهران: مهرنیوشا.
ون دایک، تئون اِی. (1389). مطالعاتی در تحلیل گفتمان، ترجمه پیروز ایزدی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهها.
Beyer, Vera .(2012). Preliminary Thoughts on an Entangled Presentation of "Islamic Art", in: Islamic Art and the Museum; Approaches to Art and Archaeology of the Muslim World in the Twenty-First Century, Benoit Junod, Georges Khalil, Stefan Weber, and Gerhard Wolf (eds), London: Saqi Book.
Etinghausen, Richard .(1951). Islamic Art and Archeology, T. Cuyler Young. Near Eastern Culture and Society: A Symposium on The Meeting of East and West, Princton NewJersy: Princton University Press.
Hillenbrand, Robert.(1990). Meisterwerke Muhameddanischer kunst by f.sarre. E.kuhnel,
London: british society for middle eastern studies, Vol.17, No.2, 24.
Trolenberg, Eva.(2012). "Islamic Art and the Invention of the Masterpiece": Approaches in Early Twentieth-Centurey Scholarship", in: Islamic Art and the Museum; Approaches to Art and Archaeology of the Muslim World in the Twenty-First Century, Benoit Junod, Georges Khalil, Stefan Weber, and Gerhard Wolf (eds), London: Saqi Book .
Kuhnel, Ernest. (1951).kunst und volkstum im islam,Leiden: brill.
Kuhnel, Ernest. (1971).The minor art of Islam.translator Katherine Watson, Ithaca, new york: Cornell University Press.
Kühnel,Ernest.(1986). Islamische schriftkunst, Akademische. Graz-Austria: Druck-und. Verlagsanstalt.
Schick.Irvin Cemil.(2016.summer). The Content of Form: Islamic Calligraphy between Text and Representation. Brigitte Miriam Bedos-Rezak and Jeffrey F. Hamburger. Sign and Design: Script as Image in Cross-Cultural Perspective (Symposium).Washington,D.C: Harvard University.
Schimmel, Annemarie with the assistance of Barbara Rivolta.(Summer 1992).Islamic Calligraphy, Newyork:The Metropolitan Museum of Art Bulltin. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 299 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 66 |