خوانش و تحلیل عناصر قالی داستان مجلس زلیخا و یوسف بافت تهران بر اساس نظریه ترامتنیت ژنت | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 20، شماره 73، فروردین 1404، صفحه 81-95 اصل مقاله (1.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.18002.3255 | ||
| نویسنده | ||
| محمد افروغ* | ||
| دانشیار دانشگاه اراک، دانشکده هنر، گروه آموزشی فرش | ||
| چکیده | ||
| قالیهای تصویری با محوریت داستان‌های دینی که با تأثیرپذیری و ارجاع به متون گذشته پدید می‌آیند، نمایانگر آفرینش یک متن تصویری برساخته از دیگر متن‌های پیش از خود است که بدون وجود و حضور آن‌ها، اثر (متن) جدید خلق نمی‌شود. این رهیافت اشاره به نظریه ترامتنیت ژرار ژنت دارد که شامل پنج رویکرد است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل روابط بین متن‌های صریح و ضمنی نقوش و نشانه‌های شکل‌دهنده به محتوا و معانی نهان قالیچه داستان مجلس زلیخا و یوسف برمبنای سه رویکرد بینامتنیت، بیش‌متنیت و پیرامتنیت از نظریۀ ترامتنیت است. سؤالات پژوهش عبارت‌اند از: 1. معادل‌های کلامی و نوشتاری رویکردهای نظریۀ ترامتنیت چگونه در متن قالی نمود یافته است؟ 2. چگونه از روابط بین متون در تشکیل عناصر و ساختار محتوایی و معناهای نهانی قالیچه، استفاده‌شده است؟ این پژوهش از نوع کیفی و نظری و روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و شیوۀ گردآوری داده‌ها از نوع کتابخانه‌ای است. نتایج این پژوهش، بیانگر آن است که قالی، ضمن برخورداری از عناصر و نظام‌های نوشتاری و دیداری (بصری)، دارای روابط بینامتنی صریح و آشکاری با داستان‌های دینی، اشعار و سروده‌های شعراست و به‌عنوان پیش‌متن برای سایر قالیهای مشابه با این موضوع و سایر قالیهای مجلس زلیخا که پس‌ازآن تولیدشده‌اند، بیش‌متن‌های این اثر و روایت‌های تصویری حاشیۀ قالی، قالیهای داستانی-تصویریِ دینی و نیز مکتب قالی‌بافی قاجار از پیرامتن‌های آن به شمار می‌رود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ترامتنیت؛ بینامتنیت؛ پیش‌متنیت؛ پیرامتنیت؛ قالی؛ یوسف و زلیخا؛ قاجار | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آذر، اسماعیل، (1395)، «تحلیلی بر نظریههای بینامتنیت ژنتی». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، ش 24، 31-11.
آلن، گراهام، (1389)، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران، مرکز.
آلن، گراهام، (1380)، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران، مرکز.
آیتاللهی، حبیبالله، (1388)، نوشتارهای هنری، جلد اول، تهران: اشتاد.
احمدی، بابک، (1386)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
امینی، امیرقلی، (1339)، فرهنگ عوام، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
انصاری، نرگس، علی صیادانی، صدیقه اسدی، (1391)، تحلیل ابعاد معناشناختی رنگها در مثنوی معنوی، دُرّ دری (ادبیات غنایی، عرفانی)، ش 3، 40-21.
پوپ، آرتوراپهام، (1387)، سیری در هنر ایران، زیر نظر پژوهشگران، جلد ششم، تهران، علمی و فرهنگی.
تاجدینی، علی، (1383)، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشۀ مولانا، تهران، سروش.
حاجیزاده، محمدامین، علیرضا خواجه احمد عطاری، مریم عظیمنژاد، (1395)، مطالعه تطبیقی طرح و نقش در فرشهای محرابی دوره صفویه و قاجار، خراسان بزرگ، شماره 25، 72-51.
حافظ، شمسالدین محمد شیرازی، 1382، دیوان حافظ، به تصحیح و ویرایش محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: پارسا.
رحیمی، امین، سیده زهرا موسوی، مهرداد مروارید، (1393)، نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار ثنایی، عطار و مولوی، متون پژوهشی ادبی، شماره 62، 173-147.
سرلو، خوان ادواردو، (1389)، فرهنگ نمادها، ترجمه مهرانگیز اوحدی، تهران، دستان.
صافی، حامد، قائمی، فرزاد، پور خالقی چترودی، مهدخت، (1393)، مقایسة اسطورة هوشنگ در شاهنامه و خداینامهها بر اساس فزون متنیت ژنت، جستارهای ادبی، شماره 15، 64-43.
صوابی، عبدالناصر، (1394)، غوای یوسف: تجزیه‌وتحلیل تابلوی گریز یوسف از زلیخا، اثر استاد کمال‌الدین بهزاد هراتی، نامه ایرانی، شماره 30، 294-276.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1374)، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، جلد 11، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عطار نیشابوری، فریدالدین، 1388، اسرارنامه عطار، به تصحیح و ویرایش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
کنگرانی، منیژه، (1391)، ترامتنیت و از آن خودسازی، نقدنامه هنر، شماره 2، 116-103.
کوپر، جی.سی، (1386)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
مختار عمر، أحمد، (1997)، اللغه و اللون، ط،2 القاهره: عالم الکتب.
مختاریان، بهار، شهربانو کاملی، (1390)، مطالعه نمادین نقش درخت- ستون و پرنده بر نمازلیقهاى ترکمن، گلجام، شماره 20، 56-39.
نامورمطلق، بهمن، (1386)، ترامتنیّت: مطالعة روابط یک متن با دیگر متنها، پژوهشنامة علوم انسانی، ش 56، 98 83.
نامورمطلق، بهمن، (1391)، گونه شناسی بیشمتنی، پژوهشهای ادبی، ش 38، 152-139.
هال، جیمز، (1390)، فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.
هبله‌رودی، محمدعلی، (1344)، مجمع الامثال، به کوشش صادق کیا، تهران، وزارت فرهنگ و هنر.
Allen, Graham. (2000). Intertextuality. London &New York. Rpotledg.
Genette, Gerard. (1982). Palimpsestes. La littérature au second degré, Paris: Seuil.
Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree. University of Nebraska press.
Leitch, V. B., et al. (Eds.) (2001). The Norton Anthology of Theory and Criticism. London: W. W. Norton and Company.
Pastoureau, Michel. (2004). Heraldry: its origins and meaning, Thames and Hudson of publisher, London. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 235 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 61 |
||