ریشه‌ها و گونه‌ها در پیکره‌های انسانی قرون 5 تا 7 ه.ق ایران | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 127-143 اصل مقاله (1.08 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.14870.2835 | ||
| نویسندگان | ||
| مهیار اسدی1؛ اصغر جوانی* 2؛ حسن بلخاری3 | ||
| 1استادیار دانشکده هنرهای تجسمی. دانشکدگان هنرهای زیبا. دانشگاه تهران. ایران. | ||
| 2دانشیار دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 3استاد گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| از میان آثار سفالین عصر سلجوقی می‌توان به پیکره‌های انسانی با کارکردها و حالت‌های مختلف اشاره نمود. علاوه بر نمونه‌های سفالین، پیکره‌های گچی بسیاری نیز در ابعاد متنوع و بعضاً بزرگ به‌عنوان نقش‌برجسته‌های بیش‌برجسته از مناطق مختلف ازجمله ری به‌دست‌آمده که از نظر میزان برجستگی می‌توان آن‌ها را مجسمه‌هایی خطاب کرد که از یک سو به دیوار چسبیده‌اند. این پیکره‌ها که تنها از برخی از آن‌ها در کتب نام برده شده و بیشتر آن‌ها در موزه‌های سراسر جهان جای گرفته‌اند، کمتر موردمطالعه واقع شده و متأسفانه غیر ایرانیان بیشتر از پژوهشگران داخلی در مورد این آثار هنر ایران قلم زده‌اند. مقاله حاضر با هدف شناخت ریشه‌ها و گونه‌های این پیکره‌های انسانی قصد دارد تا ضمن معرفی این پیکره‌ها، دسته‌بندی مشخصی نیز برای شناخت آن ارائه کند. سؤال تحقیق بدین قرار است که پیکره‌های انسانی عصر سلجوقی از نظر کاربرد، موضوع و مواد متشکله به چند گروه قابل‌تقسیم است و منشأ شکل‌گیری آن‌ها کدام است؟ تحقیق حاضر در زمره تحقیقات کیفی قرار می‌گیرد که با روشی توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه میدانی (مشاهده) و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و تارنماهای معتبر به انجام رسیده است. جامعه آماری تحقیق حاضر متشکل از پیکره‌های انسانی عصر سلجوقی است که متأسفانه عدد دقیق آن مشخص نیست و نمونه‌های موردمطالعه در این مقاله شامل 25 عدد بوده که به شیوه در دسترس گزینش شده است. نتیجتاً دسته‌بندی هفت‌گانه‌ای شامل مردان سوار بر اسب، مردان نشسته، مردان ایستاده، مادر و نوزادها، نوازندگان، زنان درباری و سردیس زنان و مردان پیشنهاد شد. دسته‌های مذکور از نظر کاربرد شامل پیکره‌های مستقل، ظروف پیکره‌گون و پیکره‌های وابسته به معماری هستند که به واسطه‌ی سفال لعاب‌دار، سنگ و گچ نقاشی‌شده تجسّم یافته‌اند. ریشه‌های شرقی (ترکستان شرقی) و ایرانی (پارتی و ساسانی) در نوع ساخت پیکره‌های گچی و چهره‌پردازی ظروف سفالین پیکره‌گون مشهود است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پیکره‌های انسانی؛ هنر سلجوقی؛ پیکره‌های سلجوقی؛ پیکره‌های سفالین؛ پیکره‌های سنگی؛ پیکره‌های گچی | ||
| مراجع | ||
|
اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، الگ. ۱۳۸۴. هنر و معماری اسلامی (۱). ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات سمت.
الرفاعی، انور.۱۳۹۰. تاریخ هنر در سرزمین‌های اسلامی. ترجمه عبدالرحیم قنوات. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
بورکهارت، تیتوس. ۱۳۸۶. مبانی هنر اسلامی. ترجمه امیر نصری. تهران: انتشارات حقیقت.
بئر، ایوا. ۱۳۹۴. پیکر انسان در هنر اسلامی؛ میراث گذشته و تحولات پس از اسلام. ترجمه بهنام صدری. تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
پرایس، کریستین. 1389. تاریخ هنر اسلامی. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
پوپ، آرتور آپم و اکرمن، فیلیس. ۱۳۸۷. سیری در هنر ایران، از دوران پیش‌ازتاریخ تا امروز. ویرایش سیروس پرهام. جلد نهم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جوانی، اصغر؛ بلخاری، حسن؛ اسدی، مهیار. 1397. آیکونوگرافی پیکره‌ی سفالین سلطان طغرل سلجوقی. نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. 23(3). 102-93.
حسن، زکی محمد. 1366. صنایع ایران بعد از اسلام. ترجمه محمدعلی خلیلی. تهران: کتابفروشی و چاپخانه اقبال.
حسن، زکی محمد. 1377. هنر ایران. ترجمه محمدابراهیم اقلیدی. تهران: صدای معاصر.
دیماند، موریس اسون. ۱۳۸۹. راهنمای صنایع اسلامی. ترجمه عبدالله فریار. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رایس، دیوید تالبوت. ۱۳۸۶. هنر اسلامی. ترجمه ماه ملک بهار. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کونل، ارنست. ۱۳۸۷. هنر اسلامی. ترجمه هوشنگ طاهری. تهران: انتشارات توس.
گرابر، الگ. ۱۳۹۰. هنرهای تجسمی، ۷۵۱-۴۴۲ ق./ ۱۳۵۰-۱۰۵۰ م. در تاریخ ایران کمبریج: از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان. ترجمه حسن انوشه. ویرایش دهم. جلد پنجم. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
لطیفی، میثم. 1397، روش‌شناسی گونه‌شناسی: رهنمونی بر نظریه‌پردازی در دانش مدیریت. نشریه مطالعات مدیریت دولتی ایران. 1(2). 52-25.
معماریان، غلامحسین و طبرسا، محمدعلی. 1392. گونه و گونه‌شناسی معماری. نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. (6). 114-103.
ویلسن، کریستی. ۱۳۶۶. تاریخ صنایع ایران. ترجمه عبدالله فریار. تهران: انتشارات فرهنگسرا.
Ackerman, Ph. 1940. The Iranian Institute, New York. In Guide to the Exhibition of Persian Art. 2nd. ed. New York: The Iranian Institute.
anavian gallery. n.d.-b. Seljuk Stucco Figure of a Woman. Retrieved June 06, 2020, from http://www.anaviangallery.com/servlet/q.QDisplayItemDetail?in=5332.
art.thewalters. 1960. Female Head with Floral Headdress. Retrieved January 14, 2020, from http://art.thewalters.org/detail/37990/fritware-female-head-with-floral-head-covering/.
Canby, S. R.; Beyazit, D; Rugiadi, M; & Peacock, A. C. S. 2016. Court and Cosmos: The Great Age of the Seljuqs. New York: Metropolitan Museum of Art.
Daderot. 2013. Female figure, Iran, Kashan. Retrieved July 27, 2020, from https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Female_figure,_Iran,_Kashan,_late_12th_or_early_13th_century_AD,_earthenware_with_painting_in_black_under_turquoise_glaze_-_Cincinnati_Art_Museum_-_DSC03997.JPG.
Ettinghausen, R. 1970. The Flowering of Seljuq Art. Metropolitan Museum Journal (Vol. 3). pp. 113- 131.
Ettinghausen, R. 1975. “Islamic Art” Metropolitan Museum of Art Bulletin (Vol. 3). New York: The Metropolitan Museum of Art.
Gibson, M. 2009. The Enigmatic Figure: Ceramic Sculpture from Iran and Sirya c. 1150- 1250. Transactions of the Oriental Ceramic society. (73). 39- 50.
Gibson, M. 2012-a. Ceramic Sculpture from the Medieval Islamic World. Hadeeth ad-Dar, (35), 24–28.
Gibson, M. 2012-b. A Symbolic Khassakiyya: Representations of The Palace Guard in Murals and Stucco Sculpture. In Islamic Art, Architecture and Material Culture, New Perspectives, Oxford: Archaeopress.
Heidemann, S. et. al. 2014. The Large Audience: Life-Sized Stucco Figures of Royal Princes From The Seljuq Period. Muqarnas. (31). 35- 71.
Khalili Collections. 2010. Retrieved June 25, 2020, from http://www.khalili.org/collections/category/1#object/POT-1310.
lacma. n.d.-a. Figure of a Musician with a Harp. Retrieved July 27, 2020, from https://collections.lacma.org/node/239970.
Metropolitan Museum of Art. n.d.-a. Hollow Vessel in the Shape of a Bearded man. Retrieved June 25, 2020, from http://www.metmuseum.org/art/collection/search/452027.
Metropolitan Museum of Art. n.d.-b. Hollow Vessel in the Shape of Woman Holding a Child. Retrieved June 25, 2020, from http://www.metmuseum.org/art/collection/search/452028.
Stanley, Tim. 2004. Palace and mosque: Islamic art from the Middle East. London: V & A Publications.
The David Collection. n.d. Head, carved stucco. Retrieved February 01, 2020, from https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/materials/stone-and-stucco.
The Walters Art Museum. n.d. Standing Warrior Holding a Sword. Retrieved February 02, 2020, from http://art.thewalters.org/detail/13647/standing-warrior-holding-a-sword/.
washington.edu. n.d. Vase in the form of a musician. Retrieved June 06, 2020, from http://depts.washington.edu/silkroad/museums/bm/bmpremongolceramic.html.
www.hali.com. 2014. Seljuk Stone Carved Figure of a Man. Retrieved October 10, 2020, from http://www.hali.com/news/asian-art-at-bohemian-national-hall-new-york. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 613 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 362 |
||