مطالعه تطبیقی الگوی ساختاری مشابه در الواح چوبی سده‌های چهارم و پنجم هجری (مورد پژوهی: الواح چوبی موجود در موزه تخت جمشید شیراز، مجموعه رابنو، موزه عربی قاهره با تاریخ 363 ه.ق و موزه ملی ایران با تاریخ 520 ه.ق) | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 70، تیر 1403، صفحه 183-197 اصل مقاله (1.14 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.17103.3165 | ||
| نویسندگان | ||
| مهسا تندرو* 1؛ محمد خزایی2؛ مریم زارع3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر | ||
| 2استاد دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس | ||
| 3دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس | ||
| چکیده | ||
| امروزه چند لوح چوبی متعلق به مزار امام علی(ع) که به دستور عضد الدوله دیلمی ساخته شد(363 ه.ق) در موزه‌های جهان نگهداری می‌شود؛ اما یک لوح چوبی دیگر مربوط به همین دوره که در موزه تخت جمشید شیراز وجود دارد، دارای الگوی مشترک در ساختار و کتیبه‌هایی با مضمون مشابه با این آثار می‌باشد و حاوی محتوای شیعی توأم با حمایت او هستند. علاوه بر این آثار، یک لوح چوبی با تاریخ ساخت 520 ه.ق در موزه ملی ایران وجود دارد که دارای اشتراکاتی با آثار مورداشاره است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اصول الگوی ساختاری و کتیبههای این آثار و تطبیق آن‌ها با یکدیگر است. سؤالات هم عبارت‌اند از:1. این آثار چوبی دارای چه ساختاری در طراحی و کتیبه‌ها هستند؟ 2. اصول ساختاری طراحی و کتیبههای این آثار تا چه اندازه به هم شباهت دارند؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی می‌باشد و شیوه جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی با استفاده از ابزار فیش و عکاسی است. روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کیفی است. نتایج نشان داد آثار چوبی نام‌برده ازنظر ساختار و ترکیب‌بندی از الگوی مشترک پیروی می‌کنند و ترکیب‌بندی آن‌ها به شکل محرابی است. در تمامی آثار موردبررسی از نقوش گیاهی برگرفته از دوران ساسانی استفاده‌شده است. همچنین کتیبه‌هایی به خط کوفی ساده با مضامین و طراحی مشابه وجود دارد. سبک و متن کتیبههای الواح چوبی موردبررسی را می‌توان با تاریخ مشابه در لوح چوبی موجود در موزه ملی ایران با تاریخ متأخرتر مشاهده کرد که نشان‌دهنده ادامه و حفظ سبک حکاکی روی چوب توسط هنرمندان است. بیشترین وجه اشتراک در لوح چوبی موجود در موزه تخت جمشید شیراز و لوح چوبی موجود در مجموعه رابنو دیده می‌شود و تنها وجه افتراق آن‌ها استفاده از کتیبههای بیشتر در لوح چوبی مجموعه رابنو است. با توجه به متن مشترک کتیبه الواح چوبی متعلق به مزار امام علی(ع) با لوح چوبی موجود در موزه تخت جمشید شیراز، می‌توان نتیجه گرفت که لوح چوبی موزه تخت جمشید هم جزئی از همان مجموعه ارزشمند است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| هنر شیعی؛ آلبویه؛ الواح چوبی؛ کتیبه‌گاری؛ موزه ملی ایران؛ موزه تخت جمشید؛ موزه عربی قاهره؛ مجموعه رابنو | ||
| مراجع | ||
|
ابناثیر، عزالدین (555 تا 630 هجری) 1385، تاریخ کامل، جلد سیزدهم، برگردان حمیدرضا آژیر، انتشارات تهران: اساطیر.
اتینگهاوزن، ریچارد، گرابر، الک،1384، هنر و معماری اسلامی (1)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت.
بلر، شیلا، 1394، نخستین کتیبه‌ها در معماری دوران اسلامی ایران‌زمین، ترجمه مهدی گلچین عارفی، نشر تهران: موسسه تألیف ترجمه و نشر آثار هنری متن.
تختی، مهلا، سامانیان، صمد، افهمی، رضا 1388، بررسی و تحلیل هندسی فرشهای محرابی دوره صفویه، فصلنامه گلجام، (14)، 5: 125-140.
ترکمنیآذر، پروین، 1384، دیلمیان در گستره تاریخ ایران، تهران: انتشارات سمت.
دادور، ابوالقاسم، منصوری، الهام، 1385، درآمدی بر اسطوره‌های نمادهای ایران و هنر در عهد باستان، تهران: دانشگاه الزهرا.
رضایی باغبیدی، حسن، 1393، سکههای ایران در دوره اسلامی، از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، تهران: انتشارات سمت.
زارع خلیلی، مریم، احمدپناه، سید ابوتراب، کامیار، مریم، 1399، بررسی نقش و نوشتار در منسوجات آلبویه (مطالعه موردی: پارچههای مکشوفه در آرامگاه بیبی شهربانو و نقارهخانه شهرری)، نشریه هنرهای صناعی ایران، (3)، 2: 95-108.
شیخی، علیرضا، سامانیان، صمد، 1399، منبت معاصر ایران، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل، 1396، تحلیل و بازشناسی نمادگرایانه نقوش مشترک منسوجات ساسانی و آلبویه، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، (2)، 22: 103-116.
صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل، میرعزیزی، محمود، 1397، بررسی تحلیلی تأثیر مضامین و نقشمایههای فلزکاری ساسانی بر فلزکاری آلبویه، نشریه نگره، (50)، 14: 19-37.
فروهی، آرمان، چلونگر، محمدعلی، منتظرالقائم، اصغر، 1398، تحلیلی بر تکاپوهای مشروعیتیابی جانشینان عضد الدوله در دوره آلبویه (372-447 هـ.ق)، نشریه تاریخنامه ایران بعد از اسلام، (24)، 11: 93-120.
قوچانی، عبدالله، 1366، تحقیقی بر چوب نوشتههای ایران، مجله معماری و هنر ایران. (2)، 47-58.
مستوفی، حمدالله (730 هـ.ق)، 1363، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مفتخری، حسین، 1389 و بازهم آلبویه، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (151)، 2-8.
مقدسی، ابوعبدالله، 1361، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمه علی‌نقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
مهجور، فیروز، عیدیپور، زهرا، 1396، بررسی مستند پیشینه تشیع در استان فارس بر اساس کتیبههای چوبی دوران اسلامی، نشریه شیعه شناسی، سال پانزدهم، (57)، 15: 159-188.
ایمانی، علی، 1385، سیر خط کوفی در ایران، تهران: انتشارات زوار.
Blair, Sheila (1992) The Monumental Inscription from the Early Islamic Iran and Transoxiana, Leiden: E.J. Brill, page 41-45.
Burckart, Titus (1954) The Spirit of Islamic Art, Quarterly, A Review of Islamic Culture, Vol. I, no.4, The Islamic Culture Centere, page 211.
Deroche, Francois (1992) The Abbasid Tradition: Qurans of the 8th to the 10th Centuries AD. London: Nour Foundation.
O’Kane, Bernard. 2006. The Treasures of Islamic Art in the Museum of Cairo. New York: The American University in Cairo Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 376 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 60 |
||