پژوهشی تاریخی_معناشناختی در دیوارنگارههای بقعه سهلبن علی شهر آستانه (استان مرکزی) | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 5-21 اصل مقاله (2.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2023.16684.3143 | ||
| نویسندگان | ||
| احسان حمیدی* 1؛ یعقوب آژند2 | ||
| 1کارشناس ارشد. گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگاه هنرهای زیبا، دانشگاه تهران | ||
| 2استاد گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| بقعه سهلبن علی مزار_مدرسه‌ای است که در جنوب غربی استان مرکزی در شهر آستانه واقع شده است. براساس شواهد تاریخی هستۀ اصلی این بنا پیش از دوران صفویه بنیاد نهاده شده و دارای تزئینات مختلف از جمله کتیبه‌نگاری، دیوارنگاری، نقاشی پشت شیشه و... است که در این میان دیوارنگاره‌ها هم به دلیل وسعت بسیار و هم به دلیل نقوش جانوری فراوان، آن‌هم در مکانی مذهبی قابل توجه هستند. به همین منظور این پژوهش پس از بررسی ویژگی‌های کیفی و همچنین تعیین تاریخ دیوارنگاره‌ها، با هدف بررسی علل استفاده از نقوش جانوری در مکانی مذهبی، در صدد پاسخ‌گویی به این سوال است که به‌کارگیری نقوش جانوری در بنایی مذهبی برچه‌اساس و تحت تاثیر چه شرایطی رخ داده است؟ پژوهش پیشرو به روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و میدانی(عکاسی، گردآوری اطلاعات بومی و...) صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد دیوارنگاره‌ها تنها جنبه تزئینی نداشته و احتمالا بازتابی از اندیشه عرفانی مسلط بر محیط اجتماعی در زمانه خود است که نگارگر آن تحت تاثیر حضور متصوفه و تسلط خانقاه‌ها در شهر، سعی در نمادپردازی آیات قرآن با الهام از ادبیات عرفانی و بهخصوص مثنوی منطقالطیر عطار داشته است. دیوارنگاره‌ها هم از نظر سبک و هم با استناد به شواهد تاریخی متعلق به دوران قاجار است و دارای درجات مختلف کیفی از نظر شیوه اجرا هستند. از دیگر نتایج این پژوهش می‌توان به یافتن نشانه‌هایی از دیوارنگاری پنهان شده در زیر گچ اشاره نمود که احتمال وجود نمونه‌های مشابه دیگری را در بنا افزایش میدهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دیوارنگاری؛ سهلبن علی؛ تزئینات معماری؛ آستانه؛ قاجار؛ منطقالطیر | ||
| مراجع | ||
|
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1387). تاریخ و جغرافیای راه عراق عجم، تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: اطلاعات.
آژند، یعقوب (1393). هفت اصل تزئینی هنر ایران، تهران، پیکره.
پنجهباشی، الهه (1395). مطالعة تحلیلی و تطبیقی نقشمایة مرغ درنقاشیهای گلومرغ لطفعلی شیرازی، نگره، شماره39، پاییز، صص60-76.
حمزئیان، عظیم، راحله میرآخورلی (1400). بررسی رابطۀ نمادپردازی های عرفانی دو اثر ئی چینگ و فنگ شن ین آی با منطق الطیر عطار؛ (سیمرغ، بط، خروس، غاز و درنا)، فصلنامة علمی ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 17، شماره 63، تابستان، صص 93-123.
خواند میر، غیاثالدین بن همام الدین الحسینی ( 1338). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران، کتابخانه خیام.
دهگان، ابراهیم (1342). گزارش‌نامه یا فقه اللغه اسامی امکنه. در مطلع کتاب کرج نامه یا تاریخ آستانه، اراک، چاپخانه موسوی.
سواری، محمد: علیرضا شیخی (1400). گونهشناسی ترکیب بصری و مضمونی گل و مرغ بر دیوارنگارههای کاخهای صفوی و الحاقات قاجاری، فصلنامه هنرهای صناعی اسلامی، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 115-128.
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1389). منطقالطیر عطار (فریدالدین محمد بن ابراهیم نیشابوری)، تهران ، انتشارات سخن.
شیخ الحکمایی، عمادالدین (1398). اوراق سنگین (3)، بخارا، سال بیست و چهارم، شمارۀ 134، آذر-دی، صص445-452.
فووریه، ژوآنس (1385)، سه سال در دربار ایران: خاطرات دکتر فووریه پزشک ویژه ناصرالدین‌شاه قاجار، ترجمه: عباس اقبال آشتیانی، تهران: علم.
قرآن، ترجمه: مرحوم مهدی الهی قمشهای، تهران: پیام عدالت. 1384.
قیومی بیدهندی، مهرداد؛ سینا سلطانی (1393). معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سدۀ پنجم، دو فصلنامۀ معماری ایرانی، شمارۀ 6، پاییز و زمستان، صص 65-85.
کریمی ملایر، حامدرضا؛ ناصر گذشته (1396). عناصر نمادین در معماری خانقاه‌های ایران از سده هفتم هجری تاکنون، مطالعات عرفانی دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه کاشان، شمارۀ 25، بهار و تابستان، صص 63-84.
گوهرین، سید صادق (1390).منطقالطیر؛ مقامات طیور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
مسعودیفرد، جلیل (1392). موانع و مراحل سلوک در منطقالطیر عطار، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال اول، شمارۀ 4، پاییز، صص48-63.
منابع اینترنتی:
Url1:www.behrah.com تاریخ دسترسی: 8/9/1398
Url2: http://rijaldb.com/fa/8090/ تاریخ دسترسی: 17/12/1398
Url3: www.mehrnews.com/news/4135234 تاریخ دسترسی :15/12/ 1398
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 675 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 530 |
||