تحلیل گفتمان پوسترهای جنگ ایران و عراق براساس آراء مربع ایدئولوژیک «وندایک» (مطالعه موردی پوسترهای با موضوع مقاومت) | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 183-197 اصل مقاله (822.96 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2022.16230.3033 | ||
نویسنده | ||
منصور کلاه کج* | ||
دانشیار، دانشکده هنر، دانشگاه شهیدچمران اهواز، شهر اهواز، استان خوزستان | ||
چکیده | ||
پوسترهای دوره هشت ساله جنگ ایران و عراق که از آنها به نامهای پوسترهای دفاع مقدس یاد میشود از سوی طراحان آنها با محورهای موضوعی مختلفی انتشار یافتهاند،که یکی از این محورهای موضوعی، «مقاومت» است. این آثار تاکنون از نظرگاههای مختلفی بررسی و تحلیل شدهاند. با توجه به محتوی ایدئولوژیک این آثار، در این پژوهش پوسترهای با موضوع مقاومت این مجموعه با اضلاع چهارگانه گفتمان مربع ایدئولوژیک وندایک مقایسه میشود. هدف این پژوهش شناخت فرهنگ بصری ایرانی در برهه زمانی جنگ تحمیلی با توجه به فضای آن دوره و مقایسه آن با آراء متفکران است و در نهایت به این سؤالها که وجه مشترک غالب پوسترهای با موضوع مقاومت دفاع مقدس با اضلاع چهارگانه مربع ایدئولوژیک وندایک چیست و آثار مورد مطالعه غالباً با کدام ضلع از مدل چهارگانه وندایک همداستان بودهاند و این اشتراک چگونه و بر اساس کدام دلالت معنایی به تصویر کشیده شده، پاسخ داده میشود. این پژوهش رویکردی کیفی دارد گردآوری دادههای آن از منابع کتابخانهای، پایگاههای اطلاعاتی و با اتکاء به خوانش بصری آثار هنری مقطع مورد مطالعه است و روش ارائه نتیجه این پژوهش توصیف، تحلیل و تفسیر نشانهشناسانه است. چنانکه مربع وندایک را که به گمان خروجیکلی چهارگانه آن به تصویر کشیدن بیرحمانه رقیب است؛ یک ویژگی منفی برای رسانههای ایدئولوژیک در نظر آوریم، براساس یافتههای این پژوهش، این عنصر منفی در آثار بررسی شده، کمرنگ است و در این آثار تا حدود زیادی چنین تصویری از دشمنی که از هیچ جنایتی علیه جبهه خودی دریغ نکرده، ارائه نشده است. عدم تحقیر برجسته نیروی انسانی دشمن یا نمایش حداقلی آن در پس زمینه و سقوط فروریزی نمادها یا در هم شکستگی عناصر غیر انسانی آن چون ستارهها و نشانهها و اشاره حداقلی به عناصر انسانی رقیب گواه این مدعاست. براساس اضلاع مربع وندایک، تأکید غالب این آثار بر ضلع تقویت عناصر مثبت خودی با دلالتی معمولاً صریح بوده و سپس به حاشیه راندن عناصر منفی خودی بوده و میتوان چنین نیز، نتیجه گرفت که در گرما گرم جنگ ارزشهای اخلاقی ایدئولوژیک مبتنی بر مبانی دینی در فرآیند طراحی، پیش روی، طراحان گرافیک این مجموعه آثار بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
پوسترجنگ؛ دفاع مقدس؛ مقاومت و پایداری؛ ایران وعراق؛ وندایک | ||
مراجع | ||
باقری، عبدالعلی. افشارمهاجر، کامران و زاویه، سعید.( 1395) . بررسی تطبیقی فرهنگ بصری در پوسترهای دفاع مقدس و پوسترهای انگلستان در جنگ جهانی اول»، باغ نظر، دوره 13، ش 44، ص 26-15
جهانگیری، سارا. گودرزپروری، پرناز .(1398). تحلیل نشانه شناختی فرم و محتوا در پوسترهای دفاع مقدس، ششمین همایش ملی با عنوان هنر متعهد در ایران معاصر،تهران،https://civilica.com/doc/1010060 دسترسی 11/4/1400
خزائی، محمد .(1385). هنر حماسه عرفانی. درآمدی بر پوسترهای دفاع مقدس)» ماه هنر.96 و 95، ص23- ١٨
داورینیا، علی. الهامی، فاطمه .(1399). نقش مایه های مفهومی و بصری در اشعار شاعران معاصر و انعکاس آن در پوسترهای دفاع مقدس،https://civilica.com/doc/1133982 دسترسی 12/4/1400
رحمانی، شکیبا .(1398). مطالعه تطبیقی المان های پوسترهای جنگ تحمیلی در ایران و جنگ جهانی دوم در لهستان،https://civilica.com/doc/1242762 دسترسی 15/4/1400
زاهدیتیر، اصغر. امین ناجی، محمدهادی .(1398). عنوان فارسی: بررسی مفهوم مقاومت با رویکرد اجتماعی در آیات قرآن (عنوان عربی: مفهوم المقاومة بمقاربة اجتماعیة فی آیات القرآن الکریم). مطالعات تفسیری, 10(38 ), 221-236. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=484234 دسترسی 4/4/1400
سمیع، زهرا. حسنپور، محسن .(١٣٩٤). بررسی محتوا و فرم در پوسترهای دفاع مقدس از سال ١٣٥٩تا ١٣٦٧ ،«کنفرانس بین المللی یافته های نوین پژوهشی در علوم مهندسی و فناوری با محوریت پژوهش های نیاز محور، مؤسسه فراز اندیشان دانش بین الملل، مشهد.
سویینی، شهرام جهانی .(1396). بررسی و تحلیل عناصر تصویری پوسترهای جنگ هشت سال دفاع مقدس، پایان نامه ارائه شده در دانشگاه هنر تهران، به راهنمایی محمدرضا دادگر
شعبانی خطیب، صفر علی. دهقانی، رویا .(1400). بررسی نمادشناسانه در پوسترهای دفاع مقدس، سومین کنفرانس بین المللی مدیریت، علوم انسانی و رفتاری در ایران و جهان اسلام،تهران،https://civilica.com/doc/1385821 دسترسی 24/4/1400
عالی، ابوالفضل .(1367). ده سال با طراحان گرافیک انقلاب اسلامی، تهران: حوزه هنری سازمان تبلغات اسلامی
قاسمی، حمید .(1400). مرجع پژوهش، ویراست نوزدهم، به اتفاق همکاران، تهران: اندیشه آرا
محمدزاده، آرزو. (1398). «زیبا شناسی پوسترهای طراحی شده سازمان تبلیغات اسلامی» پایان نامه کارشناسی ارشد، ارائه شده در دانشکده هنر دانشگاه شهید چمران اهواز به راهنمایی احد روانجو
مهردادگیگلو، پرویز. مهردادگیگلو، محمد و نصیرزاده، حمید.(1400). نقش باورهای دینی در دوران دفاع مقدس، چهاردهمین کنفرانس ملی روانشناسی، علوم اجتماعی و تربیتی، بابل،https://civilica.com/doc/1388527 دسترسی 12/4/1400
مولایینیا، رامک. (1387). شناسایی مولفه های گرافیک مدرن و معاصر ایران،نشریه نگره، دوره 4، شماره 7 (تابستان 1387) ص 64-51مولایی، محمدرضا .(1400). «واکاوی مفهومی عنصر «مقاومت در برابر نظام سلطه» در گفتمان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در فرآیند انقلاب اسلامی» فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، پاییز 1400، دوره 18 شمار66 ص230-209
میرحسینی، س. قاسمی حامد، و شاورانی، م (1390). استقامت و پایداری در قرآن. ادبیات پایداری (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان), 2(3-4), 589-610. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=155989 دسترسی 20/4/1400
نجفوند دریکوندی، محبت و وثیق، بهزاد. (1398). «تطبیق نماد و نشانههای دفاع مقدس در هنرهای تجسمی و معماری دفاع مقدس» مجله نگره، دوره 14، شماره50، تابستان 1398 ص، 149-125
یان نوبل، راسل بستلی .(1395). پژوهش دیداری، ت، سارا مطلوب، تهران: هنر نو
یوسفآبادی عبدالباسط .(1398). بررسی مولفههای گفتمان مدار در مربع ایدئولوژیک سرودهای کشورهای عربی حوزه شام بر اساس مدل وندایک، فصل نامه لسان مبین، سال 10، شماره 36، تابستان 98، ص،122-101 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 767 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 427 |