بررسی نقوش گیاهی در تزئینات گچ‌بری طاق‌نمای گنبد خانه مسجد جامع هفتشویه اصفهان | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 70، تیر 1403، صفحه 57-71 اصل مقاله (1.26 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2022.16587.3082 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن موحدی* 1؛ بهاره تقوی نژاد2؛ غلامرضا هاشمی3؛ مهدی دوازده امامی3 | ||
| 1فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد، گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2استادیار، گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان، | ||
| 3استادیار، گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| چکیده | ||
| مسجد جامع هفتشویه در ورودی روستای هفتشویه از منطقه قهجاورستان در شمال شرقی شهر اصفهان واقع‌شده است. این مسجد عصر سلجوقی به دلیل آسیب‌های بسیار در سده هشتم هجری قمری موردبازسازی کلی قرار گرفت که در این میان بیشتر به‌ظاهر بنا توجه شد تا به استحکام آن، درنتیجه اکنون با یک بنای نیمه مخروبه روبه‌رو هستیم. از تزئینات گچ‌بری بر جامانده در این بنا می‌توان به محراب و بخشی از طاق‌نمای جبهه غربی گنبد خانه اشاره کرد. هدف این پژوهش شناخت ویژگیهای بصری نقوش گیاهی آرایه‌های گچی موجود در طاق‌نمای ضلع غربی گنبد خانه مسجد جامع هفتشویه است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، پرسش اصلی این است که 1. ویژگیهای تزئینات نقوش گیاهی طاق‌نمای گنبد خانه این مسجد چیست؟ 2. پرکاربردترین نقوش به‌کاررفته کدام است؟ این پژوهش توصیفی-تحلیلی به شیوه‌ی کتابخانه‌ای در بخش نظری و به شیوه میدانی در بخش عملی انجام‌گرفته و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کیفی است. نتایج مطالعات نشان داد نقوش اسلیمی دارای انواع تک قوس، دو قوس و سه قوس بوده که با سه نوع تزیین شامل طرح هندسی، شیارهای منحنی هلال مانند و طرح بادبزنی در دو ساختار سر اسلیمی به شکل بادامچه و بدون شکل بادامچه کارشده است. نقشمایه گل شش پر نیز در انتهای قوس‌های اسلیمی و یا به‌صورت مجزا همچون زوائد روی‌بندها قابل‌مشاهده می‌باشد و نوار تزئینی با طرح کنگره‌دار شانه عسلی به‌عنوان تزیین در نقوش استفاده‌شده است. روش مرسوم قرینه‌سازی در طراحی موردتوجه نبوده و هنرمند بیشتر از روش بی‌قرینگی بهره برده و تلاش دارد تا تعادل و توازن طرح را با اعمال ارزش‌های بصری در نقشمایه‌ها حفظ کند. نقشمایه‌ها در کتیبه به بهترین شکل با یکدیگر در تعامل هستند و به موقعیت‌ها، کمبودها و کنش‌های یکدیگر پاسخ می‌دهند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مسجد جامع هفتشویه؛ تزئینات گچ‌بری؛ نقوش گچ‌بری ایلخانی؛ نقوش گیاهی؛ تزئینات طاق‌نمای گنبد خانه | ||
| مراجع | ||
|
تولمی، مهدی. 1392. «آسیب‌شناسی و ارائه طرح حفاظت تزیینات گچی محراب مسجد جامع هفتشویه». رساله ارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
حدادی، علی. 1387. مسجد جامع هفتشویه. اصفهان: گزارش ثبتی میراث فرهنگی اصفهان.
رازانی، مهدی. معرفی محراب مسجد جامع هفتشویه(از شاهکارهای دوره ایلخانی). فصلنامه فرهنگ اصفهان. شماره 36، سال 1386، صص 50-55
رازانی، مهدی و حیدری باباکمال یدالله. بررسی دوره بندی تاریخی-کالبدی مسجد جامع هفتشویه از منظر مطالعات تطبیقی. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک. شماره 10، سال هفتم 1398، صص 141-174
رجبی، پرویز. 1387. سدههای گمشده(تاریخ دورهی اسلامی ایران) آشنایی با تاریخ سلجوقیان. جلد 4. تهران: نشر پژواک کیوان.
رحمتی، یاسمن. 1392. «شناسایی روش‌های مناسب مرمت کمبودها در آرایه‌های گچی با نگرشی ویژه بر محرابهای قرن هشتم هجری ایران». رساله ارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
سیرو، ماکسیم. 1357. راه‌های باستانی ناحیه اصفهان و بناهای وابسته به آن‌ها. ترجمه مهدی مشایخی. سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
شکفته، عاطفه. ویژگیهای بصری شاخص تزئینات گچ‌بری معماری عصر ایلخانی. مطالعات معماری ایران. شماره 2، پاییز و زمستان 1391، صص 79-98
مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی بکر محمد بن نصر. 1381. نزهت‌القلوب. به اهتمام محمد دبیر سیاقی. قزوین: حدیث امروز.
نفیسی، مرسده. 1389. «بررسی نقوش محرابهای گچ‌بری دوره ایلخانی در شهرستان اصفهان و حومه آن». رساله ارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
نقیب اصفهانی، شادی، افسانه ناظری و بهنام پدرام. مطالعه تطبیقی فرم نقشمایههای چهار محراب دوره ایلخانی در استان اصفهان(الجایتو، مقبره پیر بکران، مسجد جامع اشتر جان، مسجد جامع هفتشویه). مطالعات تطبیقی هنر. شماره 12، سال ششم 1395، صص 1-14
نقیب اصفهانی، شادی، افسانه ناظری و بهنام پدرام. مطالعه تناسبات، ساختار و نقشمایههای محراب مسجد جامع هفتشویه. فصلنامه علمی-پژوهشی نگره. شماره 45، بهار 1397، صص 7-19
هنرفر، لطف‌الله. 1344. گنجینه آثار تاریخی اصفهان. اصفهان: کتاب‌فروشی ثقفی.
هنرفر، لطف‌الله. تزئینات گچی در آثار تاریخی اصفهان. مجله هنر و مردم. شماره 72، سال ششم 1350، صص 36-46. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 595 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63 |
||