تحلیل بوردیویی تصمیمات هنری کمال‌الملک در میدان هنر ایران در عصر قاجار | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 95-109 اصل مقاله (707.51 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2022.16131.3020 | ||
| نویسندگان | ||
| پگاه چغند1؛ طاهر رضازاده* 2 | ||
| 1دانش اموخته گروه هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران | ||
| 2استادیارِ گروه هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران | ||
| چکیده | ||
| محمد غفاری، ملقب به کمال‌المک، از نقاشان نامی ایران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است. او از همان آغاز شیوۀ نقاشی کلاسیک اروپایی را در پیش گرفت و آن را به حد کمال رساند. در این مقاله، علت شیفتگی کمال‌الملک به نقاشی واقع‌گرای کلاسیک و بی‌توجهی و بی‌میلی او به نقاشی معاصر اروپایی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. بنابراین، هدف ما در این مقاله تبیین و تشریح عوامل احتمالی مؤثر در تصمیم‌گیری کمال‌الملک در این برهۀ حساس تاریخ هنر ایرانی است. سؤال اساسی مقاله این است که آیا کمال‌الملک در سفر فرهنگی خود به اروپا می‌توانست، به‌جای شیوۀ نقاشی قرن هفدهمی، شیوۀ قرن نوزدهمی را تعلیم ببیند و آن را با خود واردِ ایران کند؟ برای دادن پاسخی مناسب به این سؤال، ضمن به‌کارگیری روش تحقیق توصیفی تحلیلی از جامعه‌شناسی هنر بوردیو و مشخصاً از نظریۀ میدانِ هنر او استفاده و سعی شده است منش و موقعیت کمال‌الملک در میدان نقاشی و هنر قاجار به تفصیل مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد. همچنین، در این پژوهش از روش کتابخانه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات و از روش کیفی به منظور تجزیه و تحلیل آنها بهره برده شده است. در اینجا، به‌منظور دست‌یابی به تصویری روشن‌تر از وضعیت و رفتار کمال‌الملک، میدان هنر عهد قاجار به پنج دورۀ مرتبط با رشد و شکوفایی کمال‌الملک تقسیم شده است: دورۀ اول، پیش از ورود کمال‌الملک به تهران را بررسی می‌کند؛ دورۀ دوم از ورود کمال‌الملک به تهران تا ورود او به دربار ناصرالدین‌شاه را مد نظر قرار می‌دهد؛ دورۀ سوم، منش و موقعیت کمال‌الملک را در میدان هنر دربار ناصرالدین شاه در نظر می‌گیرد؛ در دورۀ چهارم، حضور کمال‌الملک در اروپا مورد توجه قرار می‌گیرد؛ و در نهایت، در دورۀ پنجم، بازگشت او به ایران و سفرش به عتبات عالیات بررسی می‌شود. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که منش و موقعیت کمال‌الملک در طول دوران حرفه‌ای فعالیت او، چه به عنوان هنرجو و چه به عنوان استاد، مسیری جز تعلیم و تحسین نقاشی‌های کلاسیک اروپایی را پیش روی او ترسیم نکرده است؛ به‌عبارتی دیگر، آنچه موجب روی آوردن کمال‌الملک به نقاشی‌های کلاسیک اروپایی شده است تا حدود زیادی ریشه در نیروها و عواملی دارد که برسازندۀ منش و موقعیت او در میدان هنر قاجار بوده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کمال‌الملک؛ نقاشی کلاسیک اروپایی؛ قاجار؛ جامعه‌شناسی هنر؛ بوردیو | ||
| مراجع | ||
|
افشار مهاجر، کامران، 1384، هنرمند ایرانی و مدرنیسم. تهران: انتشارات دانشگاه هنر
بوردیو، پیر، 1379، «جامعه‌شناسی و ادبیات: آموزش عاطفی فلوبر»، ترجمه یوسف اباذری، در فصلنامه فلسفی، ادبی، فرهنگی ارغنون، سال سوم، شماره 9 و10: 77-112
بوردیو، پیر، 1385، «چه کسی خالقان را خلق می‌کند»، ترجمه نیما ملک محمدی. هنر و معماری، شماره 15: 67-76
بوردیو، پیر، 1380، نظریه کنش، ترجمه مرتضی مردیها، تهران، نقش و نگار
بنان، علی، 1378، «بررسی زندگی و آثار کمال‌الملک»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس
باقرزاده، حمید، 1376، کمال‌الملک هنرمند همیشه زنده، تهران: انتشارات اشکان
پاکباز، روئین، 1389، دایره‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر
پاکباز، روئین، 1380، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: انتشارات زرین و سیمین
پرستش، شهرام 1393 روایت نابودی ناب؛ تحلیل بوردیویی بوف کور در میدان ادبی ایران، تهران: نشر ثالث
پرستش، شهرام، و محمدی‌نژاد، مرجان. 1389. «تحلیل اجتماعی آثار کمال‌الملک در میدان نقاشی ایران». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال دوم، شمارۀ اول: 103-134
پورمند، حسنعلی و داوری، روشنک، 1391، «تصویر شاهانه و بازنمایی قدرت در قاجاریه؛ مطالعه تطبیقی هنر دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار در گفتمان قدرت»، نشریه مطالعات تطبیقی هنر، دو فصلنامه علمی-پژوهشی، سال دوم، ش4: 93-106
حائری، عبدالهادی، 1387، نخستین رویاروییهای اندیشه‌گرایان ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: انتشارات امیرکبیر.
حسینی مطلق، ملیحه. 1388، «پژوهشی پیرامون رایج ترین شیوه‌های نقاشی در عهد قاجار»، کتابداری، کتاب ماه هنر، ش 138: 54-61
ذکاء، یحیی، 1382، زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
ریتزر، جورج، 1377، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
سهیلی خوانساری، احمد، 1368، کمال هنر، تهران: انتشارات محمد علی علمی و سروش
فروغی، محمدعلی، 1362، یاد کمال‌الملک، تهران: انتشارات آینده.
ضیائی دفرازی، محرمعلی. 1394، «بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی عصر مظفرالدین‌شاه و نقش آن در جنبش مشروطیت»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
کسروی، احمد، 1378، تاریخ مشروطه ایران، تهران: موسسه انتشارت امیرکبیر.
کاشانی، حسین، 1365، مکتب کمال‌الملک، تهران: انتشارات نشر آبگینه وابسته به مرکز نشر فرهنگی رجاء
کشمیرشکن، حمید، 139۶، هنر معاصر ایران، ریشه ها و دیدگاه های نوین، تهران، نشر نظر
گودرزی، مصطفی، 1377، «درآمدی بر نقاشی معاصر ایران»، هنر و معماری، مطالعات هنرهای تجسمی، ش2: 58-69
محمدی‌نژاد، معصومه، 1388، «تحلیل جامعه‌شناختی عینیت‌گرایی در نقاشی قاجار، مطالعه موردی: کمال‌الملک»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علم و فرهنگ
محمودی، فتانه، و ظاهری، زهرا. 1399. «مطالعۀ تطبیقی نشانه‌های تغییرخواهی در آثار کمال‌الملک و ژاک لویی داوید، براساس نظریه میدان بوردیو» جامعه‌شناسی تاریخی. دورۀ دوازدهم، شمارۀ اول: 266 تا 298
مددپور، محمد، 1389، «تحولات نقاشی ایران از آغاز تا کنون: سیر و سلوک نقاش مسلمان»، زمانه، دوره جدید، ش 93: 16-19
نوایی، عبدالحسین، 1329، «کمال‌الملک آفریننده زیبایی‌ها»، اطلاعات ماهانه، سال سوم، شماره 4 و5
نوایی، عبدالحسین، 1376، «کمال‌الملک آفرینندة زیبایی‌ها». کمال‌الملک هنرمند همیشه زنده. به‌کوشش حمید باقرزاده. تهران: اشکان.
واکوانت، لوئیک. 1379 «پیر بوریو»، در: متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ویراستۀ راب استونز، ترجمه مهرداد میردامادی، تهران: نشر آگه.
هنر و مردم، 1354، «کمال‌الملک سنت‌شکن و سنت‌گذار»، شماره 150 تا 152
یاوری، حسین، 1392، نگاهی تازه به استاد استادان نقاشی نوین ایران کمال الملک، انتشارات سیمای دانش
Bourdieu, Pierre & Wacquant, Loic (2002) An Invitation to Reflexive Sociology, polity press.
Bourdieu, Pierre (1990) The Logic of Practice, polity press._
Bourdieu ,pierre (1979) Algeria, Cambridge university press
Bourdieu, Pierre (1993) Sociology in Question, translated by Richard Nice, SAGE publications._
Calhoun, Carig (ed) (1995) Bourdieu: Critical Perspectives, polity press.
Fowler, Bridget( 1998) Pierre Bourdieu & Cultural Theory. SAGE publications.
Griller, Robin (1996) “The Return of the Subject? The Mythology of Pierre Bourdieu”, in: Critical Sociology, vol22, no1,1966.
Martin, John Levi (2003) “What is Field Theory?” A J Volume 109, number 1( july 2003): p1-49.
Pinto, louis(1996) “The Theory of Field & Sociology of Literature: Reflections on the Work of Pierre Bourdieu”, in international journal of contemporary sociology, vol 32, no 2, 1996, pp177-186.
Swartz, David (1997) Culture & Power: The Sociology of Pierre Bourdieu, the university of Chicago press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 935 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 464 |
||