قابهای زمان: گونههای تجسم زمانِ روایی در نقاشی قهوهخانهای* | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 111-125 اصل مقاله (1.35 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2022.16219.3032 | ||
نویسندگان | ||
عبدالله آقائی* 1؛ فاطمه نصیری2؛ بهرام احمدی1 | ||
1استادیار گروه هنرهای تجسمی، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه یزد | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، گروه هنرهای تجسمی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد | ||
چکیده | ||
درحالیکه از اواخر دورهی قاجار نقاشی ایرانی بهتدریج از «درونِ» نسخههای خطی بیرون میآمد و از ادبیات و «متن» فاصله میگرفت، نقاشی قهوهخانهای به شیوههای گوناگون این پیوند را تجدید کرد. این مقاله به مسئلهی «چگونگی» پیوند متن و تصویر در نقاشی قهوهخانهای پرداخته و دراینراستا با هدف شناسایی شیوههای تجسم زمانِ روایی در آثار این مکتب از گونهشناسی «فرانس ویکاف» در شناسایی انواع روایت تصویری بهرهگرفته است. این پژوهش بهدنبال پاسخ به این پرسشهاست که (1) «چه» گونههایی از روایتِ تصویری در آثار این مکتب وجود دارد و (2) در این گونهها «چگونه» زمان روایی به تصویر کشیدهشده است؟ بدینمنظور با روش توصیفی-تطبیقی 180 نمونهی منتخب از آثار این مکتب بررسیشد. گردآوری اطلاعات در این پژوهش به شیوهی کتابخانهای انجامگرفته است. در این پژوهش بازنمایی «زمان روایی» در نقاشیهای قهوهخانهای از طریق تطبیق با توالی کنشها در روایت ادبی بررسی شد و یافتههای پژوهش حاکی از وجود هر سه گونهی روایتِ تصویریِ «تکمیلی»، «مجزا» و «پیوسته» در مجموعهی آثار این مکتب است. بسیاری از نقاشیهای این مکتب با شیوهی «مجزا» به تصویر «لحظهی آبستن» از روایت کلامی محدود شدهاند و ازاینرو بهشکلی ذهنی واجدِ «زمانمندی پنهان» هستند. باتوجهبه تمایل بنیادین نقاشان این مکتب به تصویر کلِ روایت، در پارهای از آثار بهشیوهای بدیع مجموعه صحنههای مجزا از لحظات برجستهی یک داستان در توالی مکانی در کنار یکدیگر و در «یک» قاب ترکیب میشدند. ازسویدیگر در برخی آثار قدیمیتر، کلِ روایت کلامی در زمینهای نامنقطع با تکرار شخصیتهای اصلی در تعاقبِ کنشها بر سطح تابلو به شکل «پیوسته» تصویر میشدند. بنابراین بهنظرمیرسد نقاشان قهوهخانهای در برههی زمانی کوتاهی با تعمیق و گسترش برخی شیوههای مرسوم («تکمیلی» و «پیوسته») و ابداع گونههایی دیگر (انواع مختلف ترکیب صحنههای «مجزا») پیوند متن و تصویر در سنت نقاشی ایرانی را از جهت رسوخ «عینی» زمان به تصویر به نقطهی اوج بیبدیلی رسانده باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
نقاشی قهوهخانهای؛ روایت تصویری؛ زمان روایی؛ متن و تصویر؛ فرانس ویکاف | ||
مراجع | ||
آقائی، عبدالله؛ قادرنژاد، مهدی، 1399، نسبت متن و تصویر در آثار معین مصور، باغ نظر، ش 39، 43-50.
آقاجانیان مبارکه، شادی، 1396، بررسی روایتشناسی آثار نقّاشی قهوهخانه با رویکرد ژنت، استاد راهنما: ابوذر ناصحی، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته ارتباط تصویری، دانشگاه علم و هنر اردکان.
اشرفی، م.م، 1367، همگامی نقّاشی با ادبیات در ایران. ترجمه: رویین پاکباز. تهران، انتشارات نگاه.
امامی، کریم. 1346، نقاشی قهوهخانه، گزیده مقالات و گفتوگوها، به اهتمام امیر عبدالحسینی و محمدحسن حامدی، تهران، کتاب آبان، ص 27-33.
پرینس، جرالد، 1400، درآمدی بر روایتشناسی دیداری، ترجمه هوشنگ رهنما، تهران، انتشارات هرمس.
حسنزاده حقیقی، نگار، 1398، مطالعه عنصر روایت در آثار نقاشی دوران قاجار (مطالعه موردی: هزارویکشب)، استاد راهنما: دکتر مجیدرضا مقنی پور، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته نقاشی، دانشگاه غیرانتفاعی شیراز.
رحیمووا و پولیاکووا، 1381، نقّاشی و ادبیات ایرانی، ترجمۀ زهره فیضی، تهران، انتشارات روزنه.
سیف، هادی، 1369، نقاشی قهوهخانه، تهران، انتشارات موزه رضا عباسی.
سیف، هادی، 1394، سوتهدلان نقاش، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
غیثی، هانیه، 1393، شناخت روایتگری هویت اسلامی ایرانی موردبررسی: پردههای قهوهخانهای مذهبی، اولین کنگرهی بینالمللی فرهنگ و اندیشهی دینی.
موسوی، سیامک، 1۳۷۹، نمایش در لرستان از آیین تا سال ۱۳۷۰، خرمآباد، نشر پیغام.
طوبایی، زهرا و کامیار، مریم، بررسی تطابق صوت و تصویر در نقّالی و نقّاشی قهوهخانهای، نشریه هنرهای کاربردی، 1393، شماره 5، ص 5-12.
ناصر بخت، حسین، پردههای درویشی، مجلۀ هنر، بهار 1377، شماره 35، 101-114.
فونتانا، ماریا ویتوریا، شمایل اهلبیت، ترجمۀ آذرمیدخت جلیلنیا، نشر دانش، ۱۳۷۴، شماره ۳، 36-54.
Chen, Pao-Chen, 1995, Time and Space in Chinese Narrative Paintings of Han and the Six Dynasties, New York: E. J. BRILL.
Dehejia, Vidya 1990, On Modes of Visual Narration in Early Buddhist ,The Art Bulletin, Vol. 72, No. 3, pp. 374-392
Gubser, M, 2006, Time's Visible Surface: Alois Riegl and the Discourse on History and Temporality in Fin‐de‐Siècle Vienna, Detroit: Wayne State University Press.
Horváth, G, 2016, a Passion for Order: Classifications for Narrative Imagery in Art History and Beyond.
Horvath, Gyongyver, 2010, From Sequence to Scenario, The toriography and Theory of Visual Narration. Published Doctoral dissertation. University of East Anglia School of World Art Studies and Museology.
Lee, Rensselaer W, 1967, Ut Pictura Poesis: the humanistic theory of painting, New York: Norton Paperback.
Lessing, Gotthold E, 1969, Laocoon: An Essay Upon the Limits of Poetry and Painting, Tr. Ellen Frothingham, New York: Farrar, Straus and Giroux.
Mitchell, W. J. T, 1986, Iconology: Image, Text, Ideology, Chicago: The University of Chicago Press.
Rampley, M, 2009, Art History and the Politics of Empire: Rethinking the Vienna School. The Art Bulletin, 91(4), 446–462.
Sonesson, Goran, 1995, Mute narratives, Interar Poetics, Acts of the congress “Interact Studies: New Perspectives, p 243-252.
Watanabe, Chikako E, 2004, The "Continuous Style" in the Narrative Scheme of Assurbanipal's, Iraq. Vol. 66, Nineveh. Papers of the 49th Rencontre Assyriologique Internationale,Part One, pp. 103-114.
Weitzmann, K, 1947 ,Illustrations in Roll and Codex. A Study of the Origin and Method of Text Illustration, Princeton.
Wickhoff, W, 1900, Roman Art: Some of its Principles and their Application to Early Christian Painting, translated by Mrs. Arthur, New York: MacMillan. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 730 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 457 |