مطالعه باستانگرایی در نگاره‌های نسخه چاپ سنگی شاهنامه امیر بهادری | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 19، شماره 69، فروردین 1403، صفحه 63-77 اصل مقاله (714.43 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2022.15935.2994 | ||
| نویسندگان | ||
| فرزانه فلاحی* 1؛ ابوالقاسم دادور2 | ||
| 1عضو هئیت علمی گروه گرافیک، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز | ||
| 2استاد گروه پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا. تهران | ||
| چکیده | ||
| باستانگرایی از جریانات فکری بود که در اواخر دوره قاجار توسط برخی متفکرین آزادی خواه، نویسندگان، ادبا و رجال درباری مطرح گردید. این پدیده به ستایش و احیای جهانبینی دوران پیش از اسلام و تکریم قدرت سلسله‌های پادشاهی ایرانی پرداخت و عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، ادبی و هنری جامعه را تحت تاثیر خود قرار داد. شاهنامه چاپ سنگی امیر بهادری یکی از صدها آثاری بود که سعی در تجلی این اندیشه از طریق هنر داشت، این اثر مهم در دوره مظفرالدینشاه قاجار به دستور امیر بهادر، وزیر و رییس گارد سلطنتی، تهیه و در دوره محمدعلی شاه به چاپ رسید. هدف از این پژوهش تحلیل بصری باستانگرایی در نگاره‌های نسخه مذکور است. سوالات پژوهش نیز عبارتند از؛ 1- باستانگرایی در نگاره‌های شاهنامه امیر بهادری با چه نشانهها و علایمی متجلی شده است؟ و 2- منابع الهام بخش نگارگران این شاهنامه چه بوده است؟ به منظور یافتن پاسخ، به روشی توصیفی- تحلیلی به تفسیر و تطبیق دادهها که حاصل واکاوی 50 نگاره از شاهنامه امیر بهادری بود، پرداخته شد. جمع‌آوری اطلاعات نیز به صورت فیش‌برداری از منابع کتابخانه‌ای، مشاهده و گزینش تصاویر بوده است. نتایج حاکی از آن بود که؛ باستانگرایی در نگاره‌های شاهنامه مذکور که حاصل میل امیربهادر به خشنود نمودن شاهِ ناامید از بقای سلطنت بود؛ هم به صورت روح حاکم بر فضاسازی نگاره‌ها و هم به صورت بازآفرینی مؤلفه‌ها و عناصر هنرهای ایران باستان تجلی یافته است. برخی از این مؤلفه‌ها عبارتند از؛ نقشمایه‌های ملی و میهنی، آرایش صحنه و حالات پیکره‌ها بر اساس نقش برجسته‌های هخامنشی و ساسانی، تاکید بر تاج‌های پادشاهان هخامنشی و ... منابع الهام بخش و یا به عبارتی الگوی نگارگران این نسخه نیز آثار معماری و اشیاء برجای مانده از ادوار تاریخی ایران باستان و برخی کتب مصور تهیه شده در دوران قاجار از جمله آثار العجم و نامه خسروان بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| باستانگرایی؛ چاپ سنگی؛ شاهنامه امیربهادری | ||
| مراجع | ||
|
افشار، ایرج .(1355). شاهنامه از خطی تا چاپی، مجله هنرو مردم ، شماره 162، صص17-45.
اکبری، محمدعلی.(۱۳۸۴). تبارشناسی هویت جدید ایرانی: عصر قاجاریه و پهلوی اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
امانت، عباس .(۱۳۷۷). پور خاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران: جلال‌الدین میرزا و نامه خسروان، ایران‌نامه، مریلند: بنیاد مطالعات ایران (۶۵): ۵۴–۵۵.
امینی، امین .(1389). سکههای ساسانی، تهران: پازینه.
ایمانی، الهه؛ طاووسی، محمود؛ چیتسازیان، امیرحسین و شیخ مهدی، علی .(1394). گفتمان باستانگرایی در نقوش قالیهای تصویری دوره قاجار، گلجام، شماره 28، صص 23-38.
آدمیت، فریدون .(1327). ایدئولوژی نهضت مشروطیت، ج اول، چ اول، تهران: انتشارات پیام.
بیرو، الن .(1366). فرهنگ علوم اجتماعی، باقر ساروخانی، تهران: نشر کیهان.
بیگدلو، رضا .(۱۳۸۰). باستانگرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: مرکز.
پارسی‌نژاد، ایرج .(۱۳۸۰). روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن.
پرادا، ایدت .(1389). هنر ایران باستان، یوسف مجید زاده، تهران: نشر دانشگاه تهران.
جلال الدین میرزا .( 1264). چاپ اول، نامه خسروان، تهران: چاپ خانه استاد محمد تقی.
حسینی راد، عبدالمجید؛ خانسالار، زهرا .(1384). بررسی کتاب های چاپ سنگی مصور قاجار، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 23، صص 77-86.
شیرازی، ماه منیر .(1395). بازیابی لایههای هویتی در در نسخه های مصور چاپ سنگی قاجار (مطالعه موری: تعداد سیزده نسخه با محتوای حماسی و ادبی) نگارینه هنر اسلامی، شماره 11، صص 28-46.
شیرازی، ماه منیر و دیگران .(1394). بررسی نسخه مصور نامه خسروان و تاثیر آن در هنر قاجار، فصلنامه نگره، دوره 10، شماره33، صص61-77.
صمدی، هاجر؛ لالهای، نعمت .(1388). تصاویر شاهنامه فردوسی به روایت میرزا علی قلی خویی، تهران: فرهنگستان هنر.
علی آبادی، مهدی. (1394). دلایل احیای نقوش برجسته صخره ای در دوره قاجار، رشد آموزش هنر، دوره 12، شماره 3، صص 43-50.
علی بیگی، رضوان .(1390). بررسی و معرفی نسخه مصور چاپ سنگی خاله سوسکه، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 47، صص 67-74.
فردوسی، ابوالقاسم .(1281). شاهنامه امیر بهادری، تهران: چاپ خانه آقا سید مرتضی.
فرصت شیرازی، محمدنصیر .(1377). آثارالعجم، تهران: امیرکبیر.
فون گال، هوبرتوس .(1378). جنگ سواران در هنر ایرانی و هنر متاثر از هنر ایرانی در دوره پارت و ساسانی، فرامرز نجد سمیعی، تهران: نشر نسیم دانش.
قدیمی قیداری، عباس .(1391). تاریخ نویسی باستانگرا و ناسیونالیستی در ایران عصر قاجار، فصلنامه مطالعات تاریخ ایران اسلامی، شماره اول، صص76-92.
قدیمی قیداری، عباس (۱۳۹۳). تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایران عصر قاجار، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
کدی، نیکی آ .(1381). ایران دوره قاجار و برآمدن رضاخان، مهدی حقیقت زاده، تهران: نشر ققنوس.
کیان فر، جمشید .( 1376). شاهنامه امیر بهادری یا شاهنامه مظفری، فصلنامه کتاب، شماره30، صص29-48.
گلچین معانی، احمد .(1350). تاریخ تذکرههای فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گیرشمن، رمان .(1371). هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، چاپ دوم، عیسی بهنام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
گیرشمن، رمان .(1390). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، چاپ سوم، بهرام فرهوشی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مارزلف، اولریش .( 1389). شاهنامه بهادری: آخرین شاهنامه قاجار، آزاده افراسیابی، کتاب ماه کلیات، شماره 159، صص48-55.
مارزلف، اولریش .(1393). تصویرسازی داستانی در کتاب های چاپ سنگی فارسی، شهروز مهاجر، تهران: نشر نظر.
محیط طباطبایی، محمد .(1366). تاریخ تحلیلی مطبوعات، چ اول، تهران: نشر بعثت.
هاشمی فشارکی، شادی .(1390). بررسی تطبیقی تصاویر چاپسنگی شاهنامه در دوره قاجار و نسخههای مشابه هندی، مجله هنر، شماره 83 و84 ، صص 65-80.
Zia-ebrahimi, Reza (2016). The Emergence of Iranian Nationalism: Race and the Politics of Dislocation. Columbia University Press
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 808 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 413 |
||