سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شاهد

نائیچ, علیرضا, پیری, محمدرضا. (1401). نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی. , 5(1), 161-190. doi: 10.22070/nic.2022.14756.1110
علیرضا نائیچ; محمدرضا پیری. "نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی". , 5, 1, 1401, 161-190. doi: 10.22070/nic.2022.14756.1110
نائیچ, علیرضا, پیری, محمدرضا. (1401). 'نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی', , 5(1), pp. 161-190. doi: 10.22070/nic.2022.14756.1110
نائیچ, علیرضا, پیری, محمدرضا. نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی. , 1401; 5(1): 161-190. doi: 10.22070/nic.2022.14756.1110

نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی

فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی
مقاله 6، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 9، فروردین 1401، صفحه 161-190    اصل مقاله (695.5 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/nic.2022.14756.1110
نویسندگان
علیرضا نائیچ1؛ محمدرضا پیری* 2
1. دکتری روابط بین‌الملل، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.
2دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش مبانی نظری اسلام، دانشگاه قم، قم، جمهوری اسلامی ایران
چکیده
بنیادی‌ترین مسأله در دست‌یابی به تمدن نوین اسلامی، نقش عقل، تجربه و وحی است. نظریه‌پردازان مسلمان، در راستای نقد تمدن غرب و دست‌یابی به تمدن اسلامی، به نظریه‌های گوناگونی از علم دینی دست‌یافته‌اند؛ این نظریه‌ها علی‌رغم نقد مبانی تمدن غربی، به خاطر ضعف در روش‌شناسی معرفتی خود، نتوانسته‌اند علم دینی مورد نیاز تمدن اسلامی را ارائه دهند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، نخست جایگاه عقل و تجربه در هندسه معرفتی تمدن نوین اسلامی را تحلیل کرده و سپس روش به‌کارگیری این منابع معرفتی در ساخت این تمدن را تحلیل نموده است. یافته‌های پژوهش چنین است که همه‌ی علوم (توصیفات و تجویزات) در قرآن موجود است و فقط معصومان به تمام حقایق علوم دسترسی دارند و غیرمعصومان با مراجعه به کتاب و سنت و با به‌کارگیری ابزارهای معرفتی عقل و تجربه، توانایی کشف برخی از حقایق علوم را دارند. در وهله‌ی نخست باید توسط عقل و تجربه با رویکرد ابزاری به سراغ کتاب و سنت رفته و با تکیه به فرآیند شش مرحله‌ای ابزاری، به علم دینی مورد نیاز تمدن اسلامی دست‌یافت و در وهله‌ی دوم، چنانچه عقل و تجربه با رویکرد منبعی و در عرض کتاب و سنت، به دستاورد قطعی و یا یقین عقلایی دست یابند، این دستاورد نیز از حجیت برخوردار است و دینی خواهد بود و از این دستاورد می‌توان در ساخت تمدن نوین اسلامی بهره برد.
 
کلیدواژه‌ها
عقل؛ تجربه؛ وحی؛ علم دینی؛ تمدن نوین اسلامی
مراجع
  • قرآن کریم
  • ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1395)، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: على اکبر غفارى، چاپ دوم، تهران، اسلامیه.
  • اسماعیل راجی فاروقی (1385)، توضیحاتی ناگریز در اسلامی سازی معرفت، تدوین و ترجمه: مجید مرادی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • بهرامی، محمدحسین، فدایی اصفهانی، مرتضی و رضایی اصفهانی، محمدعلی (1398)، مبانی استنباط نظریه‌های علمی احادیث، پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی، 6، (10): 9 ـ 36.
  • تورانی، اعلی و سلطان احمدی، منیر (1392)، اصل عدم قطعیت در تصویر فلسفی و الهیاتی، پژوهش‌های معرفت‌شناختی، (5): 31 ـ 50.
  • جابر بن حیان (2005)، مختار رسائل جابربن‌حیان، قاهره، مکتبة الخانجی.
  • جوادی آملی، عبدالله (1395)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، چاپ نهم، قم، اسراء.
  • _________ (1397)، تسنیم، چاپ دوم، قم، اسراء.
  • حبال، محمد جمیل و جواری، مقداد مرعی (1418)، العلوم فی القرآن، بیروت، دار النفائس.
  • حلّى، سید ابن طاووس (1368)، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، قم، دار الذخائر‌.
  • حیدری، علی‌نقی (1412)، الاجتهاد و التقلید (اصول الاستنباط)، قم، دارالمعارف الاسلامیه.
  • خاکی قراملکی، محمدرضا و صادقی، ابراهیم (1398)، امکان‌سنجی مهندسی تمدن نوین اسلامی از منظر مدل ارتباطی دین و علم مدرن در اندیشه علامه جوادی آملی، مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، 2، (1)، ص 1 ـ 36.
  • شاکرین، حمیدرضا (1391)، کارکرد عقل در فهم دین، قبسات، 17، (65)، 5 ـ 26.
  • شیرازی، علی (بی‌تا)، تعلیقة على فرائد الأصول، قم، دار الأضواء.
  • صدر، سید محمدباقر (1424)، اقتصادنا، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
  • صفار، محمدبن‌حسن (1404)، بصائرالدرجات، قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه اعلمی طباطبایی.
  • علی پوریانی، طهماسب (1390)، صورت‌بندی مدرنیته و پسامدرنیسم: معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی، مطالعات سیاسی، 3، (11)، ص 207 ـ 232.
  • فاروقی، اسماعیل (1384). علوم عقلی و تجربی در عالم اسلامی، ترجمه محمد فیروزکوهی و روح‌الله نصراللهی، تهران، چاپ و نشر بین‌الملل.
  • کچایی، مجید، احمدی (1394)، تمایز مبانی تمدن مهدوی با تمدن غرب و عوامل بسترزای آن، پژوهش‌های مهدوی، 3، (12)، 107 ـ 124.
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407)، الکافی. مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • گلشنی، مهدی (1388)، از علم سکولار تا علم دینی، چاپ چهارم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • متولی امامی، سیدمحمدحسین (1398)، منزلت عقل فقهی در تمدن‌سازی نوین اسلامی، مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، 2، (2)، ص 1 ـ 26.
  • مجلسی، محمدباقر (1405). بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، چاپ دوم، تـهران، المـکتبه‏ الاسـلامیه.
  • محمدی ری‌شهری، محمد (1385)، دانشنامه احادیث پزشکی، چاپ ششم، قم، دارالحدیث.
  • مرادی، مجید (1385)، اسلامی سازی معرفت، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • مروّه، یوسف (1387)، العلوم الطبیعیة فی القرآن، بیروت، مطالع الوفاء.
  • مظفر، محمدرضا (1392)، المنطق، تعلیق: غلام‌رضا فیاضی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  • مفید، محمد بن ‌محمد نعمان (1413)، تاریخ الارشاد، مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‌، قم، کنگره شیخ مفید.
  • ملکی اصفهانی، مجتبی (1393)، فرهنگ اصطلاحات اصول، چاپ دوم، قم، جامعة المصطفی العالمیه.
  • میرباقری، سید محمدمهدی (1398)، «عصر جدید»؛ خوانشی از مفاهیم و راهبرد‌های بیانیه گام دوم، قم، تمدن نوین اسلامی.
  • ___________ (1389)، گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی، قم، فجر ولایت.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن (1430)، القوانین المحکمه فی الاصول المتقنه، محقق: رضا حسین صبح، قم، احیاء الکتب الاسلامیة.
  • نجفی، موسی (۱۳۸۸)، انقلاب فرامدرن و تمدن اسلامی (موج چهارم بیداری اسلامی)، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  • نقیب العطاس، سید محمد (1375)، اسلام و سکولاریسم، مترجم: احمد آرام، تهران، دانشگاه تهران.
  • نقی‌پورفر، ولی‌الله و رضائیان، علی (1398)، نقشه جامع مدیریت اسلامی «نجما»، چاپ دوم، ویرایش ششم، قم، دانشگاه قم.
  • نوذری، حسینعلی و شیخلر، کاظم (1389)، روش‌شناسی و معرفت‌شناسی در رهیافت پست‌مدرن، علوم سیاسی، (12)، 35 ـ 56.
  • واقدی، محمدبن عمر (1369)، مغازی، مترجم: محمود مهدوى دامغانى‏، چاپ دوم، تهران، نشر دانشگاهی.
  • هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1395)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 708
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 598