سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شاهد

زرنوشه فراهانی, حسن, مصطفوی فرد, حامد. (1401). بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب. , 5(1), 220-236. doi: 10.22070/nic.2022.14752.1109
حسن زرنوشه فراهانی; حامد مصطفوی فرد. "بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب". , 5, 1, 1401, 220-236. doi: 10.22070/nic.2022.14752.1109
زرنوشه فراهانی, حسن, مصطفوی فرد, حامد. (1401). 'بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب', , 5(1), pp. 220-236. doi: 10.22070/nic.2022.14752.1109
زرنوشه فراهانی, حسن, مصطفوی فرد, حامد. بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب. , 1401; 5(1): 220-236. doi: 10.22070/nic.2022.14752.1109

بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب

فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی
مقاله 8، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 9، فروردین 1401، صفحه 220-236    اصل مقاله (815.19 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/nic.2022.14752.1109
نویسندگان
حسن زرنوشه فراهانی* 1؛ حامد مصطفوی فرد2
1استادیار الهیات و معارف اسلامی، دانشکده‌ی علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، جمهوری اسلامی ایران
2استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان، کرمان، جمهوری اسلامی ایران.
چکیده
ایده­ی سید قطب (1906-1966) برای ایجاد جامعه یا تمدن اسلامی با چالش‌هایی همراه است که چیستی آن‌ها، مسئله‌ی این پژوهش را شکل می‌دهد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، مطالعه‌ی اسنادی است و اطلاعات با روش «توصیف و تحلیل» موردبررسی و نقد قرارگرفته‌اند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، اندیشه‌ی تمدنی سید قطب مبتنی بر دو رکن: 1)تقسیم جوامع به اسلامی و جاهلی و انکار وجود جامعه­ی اسلامی بالفعل 2) توسعه‌ی مفهوم توحید به توحید در حاکمیت و تطبیق شریعت است. بر این اساس، او معتقد است تعالی معنوی برای ایجاد جامعه­ی اسلامی کفایت می­کند و ضرورتی برای پیشرفت­های مادی وجود ندارد. اما این دیدگاه‌ با چالش‌های جدی مواجه است. ازجمله: اولاً: جاهلی و غیرمتمدن نامیدن تمام جوامع موجود، خلاف انصاف و حقایق تاریخی است و موجب برخورد و درگیری جوامع با یکدیگر می­شود. ثانیاً: مشروط نمودن توحید به تطبیق شریعت، خلاف آموزه­های پیامبر(ص) و امری بی­سابقه در سنت اسلامی است که سرانجام آن نیز چیزی جز تکفیر و جنگ با تمام مسلمانان و غیرمسلمانان نخواهد بود. ثالثاً: انکار ضرورت پیشرفت­های مادی برای جامعه­ی اسلامی نیز ناشی از تفکر دوگانه­ی او نسبت به تمدن غرب است که از یک سو، به تمدن غرب می­تازد و از سوی دیگر اخذ بی­ضابطه علوم تجربی غربی را مجاز می­داند.  
 
کلیدواژه‌ها
سید قطب؛ جامعه اسلامی؛ جاهلیت؛ حاکمیت؛ تکفیر
مراجع
  • ابن خلدون، عبدالرحمن (1352)، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، بنگاه، ترجمه و نشر کتاب.
  • ابوقتاده، عمر محمود عثمان (بی­تا)، الجهاد و الاجتهاد: تأملات فی المنهج، نسخه اینترنتی.
  • ایزوتسو، توشیهیکو (1380)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پور سینا، تهران، سروش.
  • بارنارد، فردریک م (1373)، نظریه­های فرهنگ و تمدن در عصر جدید، ترجمه‌ محمدسعید حنایی کاشانی، نامه فرهنگ، شماره 14و 15، صص 74-85.
  • باقری، خسرو (1387)، هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • برزگر، ابراهیم (1392)، استعاره‌ صراط و سکولاریسم در اندیشه سیاسی سید قطب، دوفصلنامه علمی پژوهش‌های سیاست اسلامی، شماره 2، صص11-37.
  • بستان، حسین (1384)، گامی به‌سوی علم دینی (1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • بهنساوی، سالم (1392)، نقد و بررسی اندیشه تکفیر، ترجمه سالم افسری، تهران، احسان.
  • پارسانیا، حمید و ایمان عرفان منش (1391)، روش‌شناسی بنیادین معرفت اجتماعی سید قطب، فصلنامه علمی‌ نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره 2، صص 63-92.
  • پژوهشکده حوزه و دانشگاه (1378)، حوزه و دانشگاه، قم، واحد چاپ و نشر پژوهشکده.
  • پهلوان، چنگیز (1388)، فرهنگ و تمدن، تهران، نی.
  • پیشوایی، محمدهادی (1398)، رویکرد نوسلفی و از بین بردن ظرفیت تمدنی فقه سیاسی اهل سنت، دوفصلنامه علمی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 2، شماره 2، صص 151-178.
  • تافلر، الوین و هایدی تافلر (1374)، به سوی تمدن جدید: تفکر سیاسی در موج سوم، ترجمه محمدرضا جعفری، تهران، سیمرغ.
  • توینبی، آرنولد (1376)، بررسی تاریخ تمدن، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، امیرکبیر.
  • جعفری، محمدتقی (1390)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری.
  • جوادی آملی، عبدالله (1387)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، نشر اسراء.
  • حسنی، سید حمیدرضا، مهدی علی­پور، سید محمدتقی موحد ابطحی (1387)، علم دینی؛ دیدگاه­ها و ملاحظات، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • خسروپناه، عبدالحسین (1379)، کلام جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های حوزه علمیه قم.
  • الخطیب، معتز (2009)، سید قطب و التکفیر أزمة أفکار أم مشکلة قراء، قاهره، مکتبة مدبولی.
  • راسل، برتراند (بی‌تا)، علم و مذهب، ترجمه رضا مشایخی، تهران، کتابفروشی دهخدا.
  • رفعت، سید احمد (1991)، النبی المسلح، لندن، ریاض الریس للکتب و النشر.
  • سوروکین، پی تیریم (1377)، نظریه­های جامعه­شناسی و فلسفه­های نوین تاریخ، ترجمه اسدالله نوروزی، رشت، حق‌شناس.
  • سوزنچی، حسین (1387)، جایگاه روش در علم (تاملی انتقادی در باب ماهیت علم در فرهنگ جدید)، فصلنامه علمی راهبرد فرهنگ، شماره 4، صص79-98.
  • سیاوشی، کرم (1389)، ارزش دانش‌های کهن و نوین غیرمسلمانان در اندیشه سید قطب، ماهنامه علمی معرفت، شماره 156، صص 101-118.
  • سیدرضی، محمد بن حسین (1414)، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت.
  • شریعتی، علی (1370)، مجموعه آثار (جلد 11)، تهران، قلم.
  • طبری، محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة.
  • عباس­نژاد، محسن (1388)، پیشرفت علم، مشهد، بنیاد پژوهش­های قرآنی حوزه و دانشگاه.
  • عزام، عبدالله (بی­تا)، عملاق الفکر الاسلامی: شهید سید قطب، پاکستان، مرکز شهید عزام الاعلامی.
  • عسگری خانقاه، اصغر و محمد شریف کمالی (1378)، انسان­شناسی عمومی، تهران، سمت.
  • غزالی، ابو حامد (بی­تا)، المستصفی من علم الاصول، بیروت، دار صادر.
  • قطب، سید (2006)، السلام العالمی و الاسلام، قاهره، دار الشروق.
  • قطب، سید (1425)، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق.
  • قطب، سید (1979)، معالم فی الطریق، بیروت، دار الشروق.
  • کپل، ژیل (1371)، پیامبر و فرعون، ترجمه حمید احمدی، تهران، کیهان.
  • گلشنی، مهدی (1394)، از علم سکولار تا علم دینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • گلشنی، مهدی (1385)، علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
  • مظاهری، ابوذر و محمد هادی پیشوایی (1398)، تلقی غلط از جاهلیت در نوسلفیه و نقش آن در عدم فهم تمدن اسلامی، دو فصلنامه علمی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 2، شماره 1، صص 211-238.
  • ملازاده، رضا و حمید ایماندار (1396)، بررسی تطبیقی مبانی کلامی سید قطب و سلفیه در مباحث توحید و تکفیر، فصلنامه علمی تحقیقات کلامی، شماره 16، صص 115-132.
  • منذری، حافظ عبدالعظیم (1389)، مختصر صحیح مسلم، تحقیق محمد ناصر‌الدین الالبانی، کویت، وزارت اوقاف و امور اسلامی.
  • مهدی­نژاد، سید رضا و سید علیرضا واسعی (1397)، درآمدی انتقادی بر دیدگاه سید قطب درباره جوامع متمدن و غیر متمدن، دوفصلنامه علمی تاریخ و فرهنگ، شماره 101، صص 65-83.
  • ویل دورانت، ویلیام جیمز (1372)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، انقلاب اسلامی.
  • هانتینگتون، ساموئل (1378)، برخورد تمدن­ها و بازسازی نظم جهانی، ترجمه محمدعلی رفیعی، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی.
  • یوکیجی، فوکوتساوا (1379)، نظریه تمدن، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران، گیو.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 940
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 543