آسیب شناسی رویکرد ایدئولوژیک به دین در احیاء تمدن اسلامی | ||
| فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی | ||
| دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7، فروردین 1400، صفحه 291-318 اصل مقاله (702.14 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/nic.2021.13926.1064 | ||
| نویسنده | ||
| سید محمد هادی پیشوایی* | ||
| دکترای اندیشه معاصر مسلمین و پژوهشگر موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، جمهوری اسلامی ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کلان برای احیاء تمدن اسلامی و خروج جهان اسلام از وضعیت عقب‌ماندگی و انحطاط تمدنی، پروژهی «ایدئولوژیک کردن اسلام» بوده است. برنامه‌ای که اجمالا با رویکرد سیدجمال به اسلام و جهان اسلام، آغاز شده و به وسیلهی شاگردان او پی‌گرفته شده است. در این رویکرد، اسلام مهم‌ترین ابزار پیشرفت جامعه عرب در صدر اسلام معرفی شده که توانسته است در مدت کوتاهی تمدن اسلامی را به وجود آورد. ابزاری که می‌توان با بهکارگیری مجدد آن، بار دیگر جهان اسلام را به اوج ترقی رساند. رویکردی که دو روشنفکر مشهور جهان اسلام، دکتر علی شریعتی در فضای شیعه و سید قطب در فضای اهل سنت، مشهورترین منادیان آن هستند. رویکردی جدید به دین و تفسیری جدید از قرآن که با تفسیر علمای سنتی در حوزه‌های علمیه شیعه و اهل سنت کاملا متفاوت است. با توجه به نفوذ گسترده این رویکرد در میان قشر دانشگاهی در فضای جهان اسلام، این رویکرد سبب اقبال بیشتر افراد جامعه به دین و علیالخصوص بُعد تمدنسازی آن شد؛ اما علیرغم این نقطهی مثبت، این اندیشه سبب شکل‌گیری گروه‌های سیاسی و جهادی، چون اخوان المسلمین، طالبان، القاعده، داعش و ... در فضای اهل سنت، و گروه‌هایی چون سازمان مجاهدین خلق و فرقان و .. در فضای شیعه شده است. در این نوشتار سعی شده است که با تحلیل مبانی این دیدگاه، ظرفیت‌های تمدنی آن و خطرات ویرانگر این رویکرد به دین و علی الخصوص قرآن کریم بررسی شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایدئولوژی؛ آسیب‌شناسی؛ سید جمال؛ علی شریعتی؛ سید قطب؛ تکفیر؛ تمدن اسلامی | ||
| مراجع | ||
|
ارشاد، حسین، (2020)، هرمنوتیک و روانشناسی تکفیر،
http://www.rawanonline.com/hermeneutics-takfeer-htm/
الافغانی، السید جمال‌الدین الحسینی، (2002م)، الآثار الکامله، ج1-8، با تحقیق سید هادی خسروشاهی، القاهره: مکتبه الشروق الدولیه.
برزگر، ابراهیم، (1392)، مجرای فهم تکفیریها: مشابهت‌های تکفیریها و خوارج، فصلنامة پژوهشهای راهبردی سیاست، سال دوم، شماره 7، صص147-164.
جعفریان، رسول، (1389)، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی ایران، قم: نشر علم.
---------- (1382)، سید اسدالله خرقانی روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حلبی، علی‌اصغر، (1356)، زندگی و سفرهای سیدجمال‌الدین اسدآبادی، تهران: انتشارات زوار.
حورانی، آلبرت، (1970)، الفکر العربی فی عصر النهضه، بیروت: دار النهار للنشر.
خرقانی، سید اسد الله، (1382)، روح التمدن و هویت الاسلام، ضمیمه کتاب سید اسدالله خرقانی، روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
---------- (1339)، محوالموهوم و صحو المعلوم یا راه تجدید عظمت و قدرت اسلامی، تهران: نشر غلامحسین نورمحمدی خمسه‌پور.
خمینی، روح الله، (1389)، صحیفه امام، ج3، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره).
داوری اردکانی، رضا، (1394)، خرد سیاسی در زمان توسعه نیافتگی، تهران: نشر سخن.
راش، مایکل، (1383)، جـامعه و سـیاست، تـرجمه منوچهر صبوری، تهران: سمت.
رائین، اسماعیل، (1357)، فراموشخانه و فراماسونری در ایران، ج1، تهران: انتشارات امیرکبیر.
رشیدرضا، سید محمد، (2010م)، مجلة المنار، 35ج، کویت: المکتبه الشامله.
زرنگار، حنیف، (بی‌تا)، یادی از یار(شرح مختصری از زندگی حیدرعلی قلمداران)،www.aqeedeh.com.
السید، رضوان، ( 1383)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت و تجدد، ترجمه مجید مرادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
سروش، عبدالکریم، (۱۳۷۶)، فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
شریعتی، علی، (بی‌تا )، مجموعه آثار، ج1، با مخاطب‌های آشنا، تهران: حسینهی ارشاد.
---------- (1375)، مجموعه آثار، ج11، تاریخ تمدن1، تهران: نشر قلم.
---------- (1377)، مجموعه آثار، ج4، بازگشت، تهران: انتشارات الهام.
---------- (1375)، مجموعه آثار، ج5، ما و اقبال، تهران: انتشارات الهام.
---------- (1364)، مجموعه آثار، ج35، آثار گونه‌گون، تهران: نشر دیدار.
عبدالحمید، محسن، (1983)، جمال الدین الافغانی المصلح المفتری علیه، بیروت: موسسه الرساله.
علیجانی، رضا، (۱۳۸۰)، ایدئولوژی ضرورت یا پرهیز، تهران: انتشارات چاپخش.
قطب، سید، (1393)، نشانه‌های راه، ترجمه «معالم فی الطریق، محمود محمودی، مرکز نشر اندیشه اسلامی.،«www.ghotb@gmahl.com»
--------- (بی تا)، ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، ترجمه«خصائص التصور الاسلامی»، سید محمد خامنه‌ای، تهران: بعثت.
کچوئیان، حسین، (بی تا)، مقدمه‌ای بر کتاب فلسفه سیاسی شریعتی، بی جا.
----------- (1376)، پایان ایدئولوژی، تهران: موسسه کیهان.
الگار، حامد، (1359)، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
لاریـن، خـورخه، (1380)، مـفهوم ایدئولوژی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مجتهدی، کریم، (1385)، سیدجمال الدین اسدآبادی و تفکر جدید، چاپ دوم، تهران، نشر تاریخ ایران.
مدد‌پور، محمد، (1389)، سیر تفکر معاصر 2، چاپ چهارم، انتشارات سوره مهر.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1361)، ایدئولوژی تطبیقی، قم: مؤسسه در راه حق.
مطهری، مرتضی، (1395)، مسئله شناخت، مجموعه آثار شهید مطهری، ج13، تهران: صدرا.
نصری، هانی یحیی، (2011م)، الإسلام لیس إیدیولوجیا، قاهره: دار الفکر المعاصر.
هویدی، فهمی، (1993)، الاسلام و الدیمقراطیه، قاهره: مرکز الاهرام.
وینسنت، اندرو، (1378)، ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 601 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 448 |
||