سبکشناسی تشعیر در نگارگری مکتب تبریز دوم | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 18، شماره 66، تیر 1402، صفحه 65-81 اصل مقاله (1.36 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2021.14618.2788 | ||
نویسندگان | ||
عبدالکریم عطارزاده* 1؛ سارا رهبر2 | ||
1دانشیار گروه هنر اسلامی دانشکده هنر دانشگاه سوره | ||
2کارشناس ارشد هنر اسلامی دانشکده هنر دانشگاه سوره | ||
چکیده | ||
کتابآرایی ایرانی چون همواره از متن و حاشیه سود جسته است، لذا بررسی آرایههای حواشی نگارهها، بهویژه تشعیر، اطلاعات افزونتری به دست میدهد. تشعیر، در تزیین حواشی متون و نگارهها، از قرن نهم هجری به بعد نقش مهمی ایفا کرد و در دوره صفوی با تولد مکاتب نگارگری تبریز دوم، قزوین و اصفهان به اوج زیبایی رسیده که این امر ضرورت پرداختن به آن را دوچندان میسازد. این پژوهش باهدف اشراف بر سبکشناسی تشعیرسازی اوایل دوره صفوی، به دنبال پاسخ به این پرسش بود که ویژگیهای سبکی در تشعیر مکتب تبریز دوم چیست؟ تحقیق از نوع بنیادی، با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مشاهده نمونههای گزینششده و گردآوری اطلاعات کتابخانهای است. برای بررسی آثار 10 نمونه تشعیر از منابع ارزشمند این دوره بهصورت هدفمند انتخابشد. نتیجه اینکه در مورد ویژگیهای سبکی تشعیر تبریز دوم میتوان گفت مضمون غالباً تزیینی و کمتر روایی است. حضور نقشمایههای جانوری، گیاهی و منظره از نقوش تخیلی و انسان بیشتر و موجودات خیالی محدود و با شرارههای آتشین و چینوچروکهای نامعمول در دُم، شانهها و زانوان نشان دادهشده است. همچنین کمتوجهی به نقش انسان و روایتگری در تشعیر این دوره، تمایل ضمنی هنرمند را به رویکرد تزیینی نشان میدهد. طلاکاری در تمامی نمونهها و رنگهای دیگر در محدودی از آثار تشعیر این دوره اجراشده و تأکید خطی غلبه دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
تشعیر؛ کتابآرایی؛ مکتب تبریز دوم؛ نگارگری صفویان؛ سبکشناسی تشعیر | ||
مراجع | ||
آژند، یعقوب، (1394)، مکتب نگارگری تبریز و «قزوین-مشهد»، تهران: فرهنگستان هنر.
اشرفی، م.م، (1388)، از بهزاد تا رضا عباسی، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری(متن).
امین الرعایا کارلادانی، زهرا، (1389)، پایاننامه کارشناسی ارشد با عنوان «کاربرد طراحی تشعیر در هنرهای صناعی»، دانشگاه الزهرا، استاد راهنما دکتر محمدعلی رجبی.
انصاری، مجتبی و صالح، الهام، (تابستان 1391)، بررسی تطبیقی نگارگری مکتب دوم تبریز و باغ ایرانی در دوره تیموری و صفوی، فصلنامه نگره، شماره 22، 5-23.
ایرانزاده، نعمتالله، (تابستان 1390)، نظریه سبک در ایران (روشهای سبکشناسی)، فصلنامه تخصصی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شماره 2، شماره پیاپی 12.
بینیون، لورنس، ویلکینسون، ج.و.س و گری، بازیل، (1367)، سیر تاریخی نقاشی ایرانی، ترجمه محمد ایرانمنش، تهران: امیرکبیر.
پورجعفر، محمدرضا، (پاییز 1387)، بررسی تطبیقی نگارگری مکتب تبریز و مکتب گورکانی هند(قرن دهم هجری)، هنرهای زیبا، شماره 35.
جباری، علیرضا، (1388)، پایاننامه کارشناسی ارشد با عنوان «بررسی عامل حرکت در آثار نگارگری سلطان محمد»»، دانشگاه شاهد، دانشکده هنر، استاد راهنما مرتضی افشاری.
جوادی، فاطمه، (1389)، پایاننامه کارشناسی ارشد با عنوان «هنرهای طلایی (با تکیهبر تذهیب و تشعیر) در صفحهآرایی دوره تیموری و صفوی»، دانشگاه هنر اصفهان، استاد راهنما ابوالفضل ذابح.
جودکی، مژگان، (1391)، پایاننامه کارشناسی ارشد با عنوان «کتابآرایی در دوره صفوی»، دانشگاه الزهرا(س)، دانشکده الهیات، استاد راهنما دکتر احمدرضا خضری.
حقیقتجو، لیلا، (بهار 1394)، مطالعه تطبیقی دو برگ از مرقع گلشن در کاخ گلستان تهران و کتابخانه چستربیتی دوبلین، نگره، شماره 33.
سودآور، ابوالعلاء، (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید محمد شمیرانی، تهران: کارنگ.
صحراگرد، مهدی و شیرازی، علیاصغر، (پاییز 1393)، تاریخ سبکشناسی در تاریخنگاری هنر مغرب زمین، کیمیای هنر، شماره 12، 87- 98.
کارگر، محمدرضا و ساریخانی، مجید، (1390)، کتابآرایی در تمدن اسلامی ایران، تهران: سمت.
کنبای، شیلا، (1378)، نقاشی ایرانی، ترجمه مهدی حسینی، چاپ اول، تهران: دانشگاه هنر.
کونل، ارنست، (1368)، هنر اسلامی، ترجمه هوشنگ طاهری. تهران: توس.
مایل هروی، نجیب، (1372)، کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
مجرد تاکستانی، اردشیر، (1370)، تشعیر، تهران: شاهد.
مجرد تاکستانی، اردشیر، (1392)، شیوه تشعیر(طراحی حیوانات) در هنرهای کتابآرایی ایران، تهران: یساولی.
منشی قمی، قاضی میر احمدبن شرفالدینبن حسین، (1352)، گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نصری، امیر، (1391)، خوانش تصویر از دیدگاه اِروین پانوفسکی، فصلنامه کیمیای هنر، سال اول، شماره 6، 8-20.
نوروزی، فائزه، عربزاده، جمال و اسکندری، ایرج، (پاییز 1397)، خوانش صورتگرایانه عناصر نستعلیق و تشعیر در کتابآرایی دوران تیموری تا قاجار، نگره، شماره 47، 47-62.
همانها (پاییز و زمستان 1397)، گونهشناسی تطبیقی تشعیر نگارههای خمسه نظامی تهماسبی، هنرهای صناعی اسلامی، شماره 3، ص 71- 84.
هراتی، محمدمهدی، (1382)، تشعیر، دانشنامه جهان اسلام، جلد هفتم، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دائرهالمعارف اسلامی.
همایونفرخ، رکنالدین، (خرداد و تیر 1353)، سیری در نگارگری ایران، تأثیر نقاشی ایران بر نقاشی چین، فرهنگ و مردم: شماره 140-141، 19-27.
موزه هنرهای معاصر تهران، (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، تهران: مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 885 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 857 |