خوانش جامعهشناختی آرایههای فلزی در مسجد صاحبالامر تبریز | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 18، شماره 66، تیر 1402، صفحه 49-63 اصل مقاله (1.3 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2021.15008.2865 | ||
نویسندگان | ||
ریحانه رشیدی1؛ مهدی محمدزاده* 2 | ||
1دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، شهر تبریز | ||
2استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز، شهر تبریز، استان استان آذربایجان شرقی | ||
چکیده | ||
مسجد صاحبالامر از ابنیهی تاریخی و مذهبی تبریز است که وجود آرایههای فلزی خاص نصبشده بر روی در آن که اکثراً متعلق به دوره قاجار میباشند، این مکان را از بُعد هنری نیز حائز اهمیت ساخته است. با در نظر داشتن این نکته که آثار و پدیدههای هنری را اغلب میتوان محصول شرایط و تحولات مختلف اجتماعی موجود در جامعه معاصر آن دانست، مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که تحولات اجتماعی و اندیشههای غالب در دوره قاجار چه تأثیری در ظهور چنین آرایههایی داشته و آرایههای موجود تا چه اندازه بازنمایی کننده نگرش اجتماعی فوق است. با توجه به اینکه رویکرد بازتاب در جامعهشناسی هنر، در پی نمایان ساختن نحوه ارتباط میان جامعه و هنر است، بنابراین دستیابی به چگونگی بازتاب تحولات اجتماعی و اندیشه حاکم در جامعه تبریز دوره قاجار با تمرکز بر مسائل دینی، فرهنگی و اجتماعی، هدف پژوهش حاضر بوده و پژوهش درصدد پاسخگویی پرسش زیر است: آرایههای موردمطالعه، دربردارنده چه مضامینی بوده و بازتاب کدام جریانها و اندیشههای اجتماعی میباشند؟ این پژوهش ازنظر ماهیت و روش، تاریخی و توصیفی-تحلیلی بوده و با رویکرد بازتاب و روش تحلیل محتوا و با بهرهگیری از دادههای تاریخی از طریق گردآوری مستندات کتابخانهای و میدانی انجامگرفته است. نتایج نشانگر دو گروه عمده از آرایههای فلزی است، آرایههایی با مضامین دینی و مذهبی و همچنین آرایههایی با تلفیقی از مضامین عامیانه و مذهبی که انعکاسی از افکار و اندیشههای جاری در جامعه و متأثر از دو جریان مهم میباشند. مردم در این دوره از سویی بهشدت متأثر از مذهب شیعه و واقعهی عاشورا بودند و ارادت ویژهای به امامان معصوم بهویژه پنجتن و حضرت عباس داشتند و از سوی دیگر، با گسترش علوم غریبه، بهنوعی با تلفیق مضامین عامیانه با برخی از اصول و مبانی دین و مذهب مواجه هستیم که بازتاب هر دو اندیشه را میتوان در آرایهها شاهد بود. | ||
کلیدواژهها | ||
در مسجد صاحبالامر؛ آرایههای فلزی؛ مضامین دینی؛ باورهای عامیانه؛ دوره قاجار؛ تبریز | ||
مراجع | ||
الکساندر، ویکتوریا. (1396). جامعهشناسی هنرها (شرحی بر اشکال زیبا و مردمپسند هنر). مترجم: اعظم راودراد. چاپ سوم، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
براوون، ادوارد. (1386). یک سال در میان ایرانیان. ترجمه: مانی صالحی علامه. چاپ سوم. تهران: نشر اختران.
تاورنیه، ژان باستیت. (1389). سفرنامهی تاورنیه. ترجمه: حمید ارباب شیرانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات نیلوفر.
ترابی طباطبایی، جمال. (1384). تاریخ تبریز به روایت سکه و ضمایم. تبریز: مؤلف.
تناولی، پرویز. (1385). طلسم گرافیک سنتی ایران. تهران: بنگاه.
ثقهالاسلام، میرزاعلی آقا. (1332). تاریخ امکنه شریفه و رجال برجسته. چاپ اول. چاپخانه رضائی.
جکسن، آبراهام والنتاین ویلیامز. (1387). سفرنامه جکسن (ایران درگذشته و حال). مترجمان: منوچهر امیری و فریدون بدرهای. چاپ پنجم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
خاماچی، بهروز. (1384). اوراق پراکنده از تاریخ تبریز. چاپ دوم. تبریز: انتشارات مهد آزادی.
خاماچی، بهروز. (1389). تبریز از نگاه جهانگردان. چاپ اول. تبریز: انتشارات یاران.
خواجه نصیری، نسیم. 1393. طراحی و ساخت زیورآلات فلزی با الهام از شمایلهای مذهبی با تأکید بر شمایلها مسجد صاحبالامر تبریز. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
دو وینیو، ژان. (1395). جامعهشناسی هنر. مترجم: مهدی سحابی. چاپ هشتم. تهران: نشر مرکز.
دمورگان، ژاک. (1338). هیئتعلمی فرانسه در ایران، ترجمه: کاظم ودیعی. جلد دوم. تبریز: نشر چهر.
دهخدا، علیاکبر. (1377). فرهنگ لغت، جلد ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دهدار، محمود. بیتا. مجموعه طلسم اسکندر ذوالقرنین و زبدة الالواح و کاشفالصناعه. بیجا.
سرنا، مادام کارلا. (1362). سفرنامه مادام کارلاسرنا. ترجمه: علیاصغر سعیدی. تهران: کتابفروشی زوّار، چاپ نقشجهان.
سیم، استوارت. (1399). مارکسیسم و زیباییشناسی، از کتاب: مبانی جامعهشناسی هنر، ترجمه: علی رامین، چاپ نهم، تهران: نشر نی.
شمیم، علیاصغر. (1384). ایران در دوره سلطنت قاجار. چاپ سوم. تهران: انتشارات زریاب.
علاء، ایران. (1355). سوزندوزی، از کتاب: جی گلاک و سومی هیراموتو گلاک، سیری در صنایعدستی ایران، تهران: بانک ملی ایران.
عمرانی، بهروز و امینیان، محمد. (1386). گمانهزنی در میدان صاحب آباد و مجموعه حسن پادشاه. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. (50). 91- 118
فوریه، ژوآنس. (1385). سه سال در دربار ایران. ترجمه: عباس اقبال. چاپ اول. تهران: نشر علم.
گلاک، جی و سومی هیراموتو. (1355). سیری در صنایعدستی ایران، ترجمه: یحیی ذکاء، رضا علوی. تهران: بانک ملی ایران.
گوبینو، کنت دو. (1385). سه سال در ایران. ترجمه و اقتباس: ذبیحالله منصوری. چاپ اول. تهران: نگارستان کتاب.
محمدزاده، مهدی. (1386). نشانههای مصور و تقدیس قدرت در عهد قاجار. گلستان هنر. (8). 61-68.
موسیپور، ابراهیم. (1389). فرهنگ دینی در زبان و نشانهشناسی روزانه مردم ایران در دوران صفوی قاجاری. مجله تاریخ و تمدن اسلامی. شماره 11. صص 166-131.
نجفی، اصغر و گلچین، اشرف. (1393). بازار تبریز در دوره قاجار. چاپ اول. تبریز: انتشارات آلتین.
هنرفر، لطفالله. (1355). قلمزنی، از کتاب: جی گلاک و سومی هیراموتو گلاک، سیری در صنایعدستی ایران، تهران: بانک ملی ایران.
وامبری، آرمینیوس. (1372). زندگی و سفرهای وامبری. ترجمه: محمدحسین آریا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 868 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 770 |