ظرفیت نگرش هستیشناختی به دموکراسی غربی از منظر تمدن نوین اسلامی | ||
فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی | ||
مقاله 2، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7، فروردین 1400، صفحه 41-66 اصل مقاله (694.15 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/nic.2021.14926.1114 | ||
نویسنده | ||
بتول یوسفی* | ||
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
در چند سدهی اخیر، دموکراسی یکی از پرطرفدارترین نظامهای سیاسی در کشورهای غربی بوده که مورد توجه برخی دولتها و ملتها در جهان اسلام نیز قرار گرفته است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تشکیل حکومت مردمسالار (جمهوری اسلامی)، تتبّع و کنکاش درباره نظامهای مردمسالار و خصوصا نظامهای دموکراتیک افزایش چشمگیری یافت و این مقوله با رویکردهای مختلف و همچنین دغدغههای گوناگون مورد بررسی قرار گرفت. در این میان، رویکردی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، رویکرد تمدنی است. این مقاله با روشی توصیفی- علّی به آن بخش از نظامهای دموکراتیک که نقش ویژهای در تمدن غرب و ظرفیت تمدنسازی داشته، میپردازد. بر این اساس، پرداختن به حکومتهای دموکراتیک، صرفا از باب مردمسالار بودن آنها نیست، بلکه به جایگاه دموکراسی در شکلگیری و تداوم تمدن غرب و ظرفیت این نظام در شکلگیری و قوام تمدن نوین اسلامی نیز ارتباط پیدا میکند. طبق نتایج بهدست آمده، بهدلیل اصل خودآیینی یا خودمختاری، انسانشناسی فلسفی غربی، نوع نگرش به امر سیاسی و مفهوم قدرت، با رهیافت هستیشناختی به دموکراسی، میتوان جایگاه تمدنی این نظام را در تمدن غرب به اثبات رساند، اما به دلیل مغایرت ارزشهای بنیادین دو نظام اندیشگی اسلام و غرب، یکپارچگی در تمدن غرب، زوال در افق تمدن غرب، تحقق نیافتن کرامت انسانی، این نظام امکان ظرفیتسازی و زمینهسازی برای شکلگیری و تدوام تمدن نوین اسلامی را دارا نیست | ||
کلیدواژهها | ||
تمدن غرب؛ تمدن نوین اسلامی؛ دموکراسی؛ نظامهای سیاسی؛ رهیافت هستیشناختی | ||
مراجع | ||
قرآن کریم.
استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت، (1385)، اصول روش تحقیق کیفی(نظریه مبنایی؛رویه هاوشیوه ها)، ترجمه رحمت الله رحمت پور، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
انصاری، منصور، (1384)، دموکراسی گفتگویی(امکانات دموکراتیک اندیشههای میخائیل باختین و یورگن هابرماس)، تهران: نشر مرکز.
آشوری، داریوش، ( 1385)، دانشنامه سیاسی. تهران: مروارید.
بابایی، حبیب الله، (1386)، جُستاری نظری در باب تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بابایی، حبیب الله، (1393)، کاوشهای نظری در الهیات و تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بشیریه، حسین، (1380)، درسهای دموکراسی برای همه، تهران: نگاه معاصر.
بیگدلی، علی؛ حاجیوند، مهدی، (1391)، «مبانی نظری تمدن مدرن غرب»، فصلنامه تاریخ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات) بهار (1391)، شماره 24.
توحیدفام، محمد، (1380)، «دمکراسی؛ پیش نیاز گفت و گوی تمدنها»، مطالعات ملی، بهار (1380) ، شماره 7.
جعفری، محمد تقی، (1375)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جلالی، محمدرضا، (1380)، «مقوّمات دموکراسی». بازتاب اندیشه. شماره 18.
جواهری حقیقی، محمدرضا، (1380)، «مبانی معرفتی دموکراسی و شاخص های مردم سالاری»، بازتاب اندیشه، شماره 22، (1380).
حیدریپور، عباس، ( 1393)، «همزادی دین و تمدن؛ بن مایه انگارههای تمدنی سید حسین نصر»، نقد و نظر، سال نوزدهم، شماره 74، تابستان 1393.
خامنهای، سیدعلی، نرم افزار حدیث ولایت، ویرایش 2، مجموعه بیانات مقام معظم رهبری، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی(دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله سیدعلی خامنهای).
خمینی، روح الله، (1385)، صحیفه امام، ج15، تهران: عروج.
داوری اردکانی، رضا، (۱۳۷۳)، فلسفه در بحران، تهران: امیرکبیر.
------------- (۱۳۷۹)، اتوپی و عصر جدید، تهران: نشر ساقی.
------------- (۱۳۸۴)، ما و راه دشوار تجدد، تهران : ساقی.
------------- (۱۳۸۰)، تمدن و تفکر غربی، تهران: ساقی.
------------- (1394)، خرد سیاسی در زمان توسعه نیافتگی، تهران: نشر سخن.
داوری، رضا . (1378)، «هیدگر و گشایش راه تفکر آینده» در ادموند هوسرل، مارتین هایدگر و دیگران، فلسفه و بحران غرب، ترجمه رضا داوری، محمدرضا جوزی و پرویز ضیاء شهابی، تهران: هرمس.
دورانت، ویلیام جیمز(ویل)، (1372)، تاریخ تمدن، ج 1، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
رجایی، فرهنگ، (1382)، مشکل هویت ایرانیان امروز:ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ. تهران: نشر نی.
طاهرزاده، اصغر، ( 1389)، تمدنزایی شیعه. اصفهان: لُب المیزان.
عالم، عبدالرحمن، (1376)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشرنی.
کوهن، کارل، (۱۳۷۳)، دموکراسی. ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: خوارزمی.
گی اِرمه، (1376)، فرهنگ و دموکراسی، ترجمه مرتضی ثافب فر، تهران: ققنوس.
گیدنز، آنتونی، (1378)، تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخص در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشرنی.
مجموعه مقالات سومین همایش ملی نظریه مردمسالاری دینی، (1394)، به کوشش سیدمحمدرضا مرندی، قم: نشر معارف.
مظاهری، ابوذر، (1399)، «تبیین حرکت تاریخی ملت ایران به سوی تمدنسازی مبتنی بر روندشناسی تاریخی»، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی ، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، پاییز و زمستان.
نجفی، موسی، (1399)، «نظریه تمدن نوین اسلامی؛ از رویکرد فلسفی- نظری تا رویکرد تاریخی- نظری»، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی ، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، پاییز و زمستان.
نصر، حسین، (1386)، معرفت جاودان (مجموعه مقالات سیدحسین نصر)، جلد اول، به اهتمام حسن حسینى، تهران: مهر نیوشا.
نقیبی، سید ابوالقاسم، (1397)، «مردمسالاری دینی و تمدن نوین اسلامی»، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی ، دوره 1، شماره 2 ، پاییز و زمستان.
نوابخش، مهرداد؛ کریمی، فاروق، (1388)، «واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو»، مطالعات سیاسی، بهار 1388، شماره 3.
نوروزی، محمد جواد، (1393)، «نظارت عمومی؛ مردمسالاری دینی». اندیشههای حقوق عمومی. سال سوم، شماره دوم، بهار و تابستان.
هابرماس، یورگن، (1384)، جهانیشدن و آینده دموکراسی: منظومه پساملی، ترجمه کمال پولادی، تهران: نشر مرکز.
هانتینگتون، ساموئل، (1374)، نظریه برخورد تمدنها، هانتینگتون و منتقدانش، ترجمه مجتبی امیری، تهران: وزارت امور خارجه.
هلد، دیوید، (1369)، مدلهای دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، تهران: روشنگران.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 555 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 407 |