واکاوی ادبیات مهاجرت در نخستین مجموعۀ شعر کاظمی بر پایۀ جامعهشناسی محتوا | ||
دو فصلنامه ادبیات دفاع مقدس | ||
مقاله 11، دوره 4، شماره 7، مهر 1399، صفحه 161-176 اصل مقاله (1.37 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسنده | ||
مهرداد نصرتی* | ||
مربی گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه یزد | ||
چکیده | ||
در این جستار بر پایۀ مطالعات کتابخانهای و با استفاده از روش توصیف و تحلیل، به نقد محتوای نخستین مجموعۀ شعر «محمدکاظم کاظمی» با عنوان «پیاده آمده بودم» پرداخته میشود و جایگاه ادب مهاجرت در ارتباط با جامعهای که شاعر در آن زندگی میکند و شعر میسراید بررسی میشود. تاکنون در شکلگیری ادبیات مهاجرت، تنها به دو مؤلفه زمان و مکان توجه شده است. یافتههای این تحقیق ضرورت بازنگری در تعریف این ادبیات را یادآور میشود و نشان میدهد دو شرط ذکر شده با اینکه لازمند، کافی نیستند؛ زیرا با وجود برقراری شرطهای مزبور درباره زندگی این شاعر، باز هم ادب مهاجرت در مجموعۀ شعر فوق شکل نگرفته است. نتایج نشان میدهد با وجود اشارهای که عنوان کتاب به موضوع مهاجرت دارد و توقّعی که شخصیت حساس و دغدغهمند این شاعر مهاجر افغان نسبت به این موضوع در خواننده ایجاد میکند، محتوای شعرهای کتاب مزبور غالباً دربارۀ مضامین مشترک بین جامعۀ مولد شاعر و جامعۀ میزبان یا حتی در باب مضمونهایی است که صرفاً مربوط به جامعۀ میزبان هستند. درباره کاظمی، دلیل این پدیده را میتوان در وسعت ساحت مشترک فرهنگی میان جامعۀ مولد و جامعۀ میزبان شاعر جست. بهنظر میرسد از مهمترین آنها، آغاز فعالیتهای جدی شاعری کاظمی در ایران، حضور مداوم او در انجمنهای ادبی و بهرهگیری وی از استادان شعر و شاعری کشور میزبان باشد که موجب فاصله گرفتن محتوای اشعار او از ادب مهاجرت شده است و این برخلاف انتظاری است که تعاریف سابق ادب مهاجرت از عامل «مکان» ارائه میدهند. | ||
کلیدواژهها | ||
ادبیات مهاجرت؛ شعر مهاجرت افغانستان؛ محمّدکاظم کاظمی؛ کتابِ پیاده آمده بودم؛ جامعهشناسی محتوایی | ||
مراجع | ||
1- بینش، وحید؛ مهدوی، سید بسمالله. (1392). «پیامدهای کلان اجتماعی مهاجرت شیعیان به ایران در سه دهۀ اخیر». مجلۀ مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال 1، شمارۀ 1، بهار و تابستان، صص 152-131.
2- تفرشی مطلق، لیلا. (1389). «مطالعات پسااستعماری در ادبیات مهاجرت». مجلۀ علوم سیاسی، شمارۀ 10، بهار، صص 222-211.
3- جمعی از نویسندگان (1391). فرهنگ آکسفورد ادونس لرنرز، چ 3. تهران: دانشیار.
4- دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه، چ 2. تهران: دانشگاه تهران.
5- روشنگر، مجید. (1386). «ادبیّات مهاجرت حاصل ناپایداری اجتماعی». مجلّۀ بررسی کتاب، ویژه هنر و ادبیات، شمارۀ 68، تابستان، صص 17-1.
6- صادقی، رسول. (1390). «سازگاری اجتماعی- جمعیتی نسل دوم مهاجران افغان در ایران». رسالۀ دکتری جمعیتشناسی. تهران: دانشگاه تهران.
7- صادقی، فاطمه. (1386). «دولت ایران و مهاجران افغان: تغییر سیاست و تحول هویت». مجلۀ گفتوگو، شمارۀ 50، صص 22-7.
8- طنین، ظاهر. (1384). افغانستان در قرن بیستم. تهران: عرفان.
9- علیبابایی، غلامرضا. (1385). فرهنگ روابط بینالملل. تهران: وزارت امور خارجه.
10- غفاری قزوینی، قاضی احمد. (1343). تاریخ جهانآرا. به کوشش و تصحیح: مینوی، مجتبی. تهران: کتابفروشی حافظ.
11- فرهنگ، سید محمّدحسین. (1380). جامعهشناسی و مردمشناسی شیعیان افغانستان. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
12- فرهنگ، میر محمّدصدیق. (1374). افغانستان در پنج قرن اخیر. قم: نشر وفایی.
13- کاظمی، محمّدکاظم. (1373). «کارنامۀ شعر هجرت در ایران اسلامی». مجلّۀ ادبیات و زبانها، شمارۀ 14، آبان، صص 30-23.
14- محمّدی، گلنسا. (1394). تحلیل شعر مهاجرت افغانستان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
15- مژده، وحید. (1389). روابط سیاسی افغانستان و ایران در قرن بیستم. کابل: میوند.
16- مکارم شیرازی، ناصر. (1380). ترجمۀ قرآن کریم، چ 8. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
17- موسوی، سیدعسکر. (1387). هزارههای افغانستان. ترجمه اسدالله شفایی. تهران: اشک یاس.
18- نصرتی، مهرداد. (1391). مقدمات فرانقد ادبی. کرمان: مؤلف.
19- نیکوبخت، ناصر؛ چهرقانی برچلویی، رضا (1386). «صورت و مضمون شعر مهاجرت افغانستان». مجلّۀ گوهر گویا، شمارۀ ۳، صص 114-87.
20- یگانه، سپیده؛ نیکمنش، مهدی. (1394). «تأثیر بیدل بر غزل شاعران نسل اول انقلاب اسلامی»، مجلۀ ادبیات انقلاب اسلامی، شماره 2، پاییز، صص 25-7.
-21Annapurany, K. & Sathyapriya, R. (2018) “Indian Writing in English: A Subaltern Perspective, Literature of Diaspora- Amitav Ghosh Selected Novels”, Annamalai University, Tamilnadu, India, PP.236-239.
-22Ashcroft, B. & others (2006) the Post-colonial Studies Reader, New York: Rutledge.
-23Dupree, Louis (2002) Afghanistan, USA: Oxford University Press.
-24Schilling T. & others (2017) “Migrants and Refugees in Europe: Challenges, Experiences and Contributions”, Journal: Visceral Medicine, Vol.33, No.4, PP. 295-300.
-25Szymborska, W. (1998) Poems New and Collected 1957-1997, trans. by: Baranczak, S. & Chvagh, S. New York: Harcourt Brace.
26- «ماجرای شعری که محمّدکاظم کاظمی برای شهید ایرانی سرود». مقالۀ خبرگزاری فارس: ششم مهرماه 1394. www.farsnews.com
27- مصاحبه محمّدکاظم کاظمی با خبرگزاری تسنیم. «جدا شدن افغانستان از ایران در عصر قاجار، یک غلط مشهور تاریخی». یکم اردیبهشت، ۱۳۹۷. www.tasnimnews.com
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 642 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 397 |