واکاوی کمّی و کیفی اُرسی در خانههای قاجار اردبیل | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 15، شماره 54، تیر 1399، صفحه 131-145 اصل مقاله (999.61 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2020.1243 | ||
نویسندگان | ||
آزیتا بلالی اسکویی* 1؛ میلاد یونسی2؛ زهرا افشاریان3 | ||
1دانشیار گروه معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی | ||
3دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده معماری و شهرسازی، | ||
چکیده | ||
اُرسی، بازشوهای دستساز ایرانی، با قدمتی طولانی از صفویه تا قاجار همواره زینتبخش بناهای ایرانی بوده است و در جای جای ایران به چشم میخورد. بیش از هر بنا اُرسیها را در خانهها میبینیم و خانههای اردبیل نیز از این موهبت معماری بینصیب نماندهاند. عناصر تزینی –معماری گسترده ای در آثار تاریخی به جای مانده در شهر اردبیل به چشم میخورند.و اُرسیها بهعنوان یک هنر ایرانی از این قاعده مستثنی نیستند. اُرسیهای بهجامانده در خانههای اردبیل یادگارهایی از زمان زندیه و بهویژه قاجار بودهاند. آنها دارای طیف وسیعی میباشند و به ما این امکان را میدهند تا از جهات گوناگون به بررسی و تفکیکشان بپردازیم. از این رو این پرسش مطرح میگردد که: آیا علاوه بر دســتهبندی تاریخی اُرســیهای قاجاری اردبیل، مؤلفه دیگری چون تزیینات، تناسبات و تعداد بازشو جهت طبقهبندی آنها وجود دارد؟ با بررســی و مقایســه اُرســیهای خانههای اردبیل، در این سه دوره زمانی چه تمایزات و یا تشابهاتی در حیطــه شکل، ساختار، تزئینات و یا ویژگیهای دیگر آنها دیده میشود؟ در ادامه جهت پاسخ به سوال پیش رو سعی بر آن است که اُرسی در ســه بازه زمانی پیشــنهادی در دوران قاجار، از لحاظ وجوه تمایزات و تشــابهات در فراوانی، طرح و نقش، شکل کلی، رنگ شیشه ها، جهت گیری، استفاده از نقوش گیاهی و آیات و اسماء الهی و روش ساخت مورد مطالعه قرار میگیرد. لذا با نظر به ماهیت پژوهش از روش توصیفــی ـ تحلیلی استفاده شده و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی جمع آوری گردیده اســت. با توجه به پژوهشهای صورت گرفته، میتوان گفت اُرســیهای خانههای قاجار اردبیل در سه دوره قاجار با وجود تشابهاتی در بخش جهت گیری و طرح و نقش و تمایزات فراوانی در استفاده از رنگ در شیشه اُرسیها و همچنین استفاده از نقوش گیاهی و اسماء الهی بر روی روکوب اُرسیها و شــکل کلیشان دارند. با توجه به تشابهات و تفاوتهای موجود در تحلیلهای ارائه شده میتوان گفت از دوره اول به سوم استفاده از شیشههای رنگی ونقش و نگار و سایر هنرهای زینت بخش در اُرسیها کاهش یافته و تزیینات کمتر و ساده تر شدهاند درواقع کیفیت اُرسیهای قاجار در اردبیل در طی سه دوره از اوایل تا اواخر این دوران سیری نزولی داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
اُرسی؛ نقوش تزیینی؛ دوره قاجاریه؛ معماری؛ اردبیل | ||
مراجع | ||
اسد فلسفی زاده، سارا، محمدزاده، مهدی، 1392، پژوهش هنر، ش4، صص91-98. امرایی، مهدی، ۱۳۸۸، ارسی پنجره ای رو به نور، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). امیری، پیمان، ۱۳۸۴، در جستجوی هویت شهری اردبیل، اردبیل، شهردار اردبیل. آرشیو سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صتایع دستی استان اردبیل. بزرگمهری، زهره و خدادی، آناهیتا (۱۳۸۹)، آمودهای ایرانی (شناخت، آسیب شناسی و مرمت)، تهران، سروش دانش. بزرگمهری، زهره، ۱۳۸۱، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران، پژوهشگاه. پوپ و اکرمن، فیلیس، 1387، سیری در هنر ایران، مترجم نجف دریا بندری، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. پیرنیا، محمدکریم، ۱۳۷۱، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران. پیرنیا، محمدکریم، ۱۳۸۱، مصالح ساختمای، آژند، اندود، آمود در بناهای کهن ایران، تدوین زهره بزرگمهری، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه). پیرنیا، محمدکریم، ۱۳۹۴، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تهران، سروش دانش. حسینی، سید حبیب، دیگران، ۱۳۸۷، دایره المعارف عمومی رشتههای صنایع دستی ایران، جلد اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. دهخدا، علی اکبر، ۱۳۶۴، لغت نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران. زارعی، محمدابراهیم، 1392، سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل گیری و گسترش هنر ارسی سازی بر اساس نمونههای موجود، مطالعات معماری ایرانی، شماره ۴، صص ۱۳۰-۱۰۹. ساعدی، فرشته، 1396، بررسی تکنیک ساخت آینه کاری در تزیینات اُرسی سازی با توجه به بازنگاری فضای معماری اسلامی، پژوهش در هنر وعلوم انسانی، شماره7، صص11-12. شاردن، ژان، 1335، کریم سخنور، امیرکبیر، تهران. شــفیع پور، آســیه، 1385، ارســی در معماری ســنتی ایران، هنر، شماره ۶۷، صص ۱۸۳-۱۶۴. علیپــور، نیلوفــر، 1390، مطالعــه طرحهای ارســیهای کاخهای قاجاری تهران، نگره، شماره ۱۸، صص۲۱- ۵. ﻗﺒﺎﺩﻳﺎﻥ، ﻭﺣﻴﺪ، ۱۳۸۳، ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺩﺍﺭﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ﻧﺎﺻﺮﻱ (سنت و تجدد در معماری معاصر تهران)، تهران، پشوتن. کریمــی، علــی نقــی، طلایــی و توتونجانیــان، 1386، اطلس تجاری چوبهای جهان، تهران، آییژ. کیانمهر، قباد، تقوی نژاد، بهاره، میر صالحیان، صدیقه، 1394، قابلیت و مزیتهای هنر اُرسی در طراحی و ساخت پاراوان، نگره، شماره34، صص85-110. مدهوشــیان نژاد، محمد و عسکری الموسی، حجت اله، ۱۳۹۵، تمایزهای کیفی و کمی در سیر تحول ارسیهای قاجای تبریز، هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، دوره ۲۱، شماره ۴، صص ۸۴ ـ ۷۷. مدهوشــیاننژاد، محمد، 1391، بررسی ساختاری اُرسیهای خانههای قاجاری تبریز، گزارش طرح پژوهش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، منتشر نشده. مستووفی، حمدالله، 1362، نزهت القلوب، ترجمه عبدالحسین نوایی، نشر دنیای کتاب، تهران. مصاحبه با جناب آقای مهندس عباس آرمان طلب، ۱۳۹۷، عضو هیئت علمی آموزشکده فنی و حرفه ای رازی اردبیل. مصاحبه با جناب آقای مهندس هدایتی، ۱۳۹۷، رئیس اداره مرکز ایرانشناسی شهر اردبیل، ۲۰/ ۰۸/۱۳۹۷. مصاحبه با سرکار خانم مهندس نوری، ۱۳۹۷، کارشناس فنی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری شهر اردبیل، ۲۰/۰۹/۱۳۹۷. وحدت طلب، مسعود و نیکمرام، امین، 1396، بررسی اهمیت، فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در اُرُسیهای خانههای تاریخی ایران، مورد پژوهی: ۲۲ تاج ارسی خانههای قاجاری تبری، هنرهای زیبا، دوره۲۲، شماره۲، صص۹۷ـ ۸۷. یوسفی، امنه، ۱۳۹۰، قواره بری در بناهای قاجار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، منتشر نشده. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,125 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,750 |