مطالعه سیر تحول نقوش قوارهبری در مجموعه کاخ‌های گلستان | ||
| فصلنامه نگره | ||
| دوره 15، شماره 54، تیر 1399، صفحه 111-129 اصل مقاله (1.24 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2020.1242 | ||
| نویسندگان | ||
| قباد کیانمهر* 1؛ بهاره تقوی نژاد* 2؛ صدیقه میرصالحیان* 3 | ||
| 1دانشیار گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2استادیار گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 3کارشناس‌ارشد صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| چکیده | ||
| ارگ سلطنتی تهران به‌عنوان مقر حکومتی سلسله قاجار (1208- 1343هـ.ق)، مجموعه متشکل از 6 بنای معظم، با کاربری‌های گوناگون است که هر یک با تزیینات معماری متنوع و ممتازی آراسته شده است. از جمله این تزیینات که به طور گسترده در کلیه بناهای مجموعه کاخ گلستان به یادگار مانده، تزیینات قوارهبری چوب است که زینت بخش درها، پنجره‌ها و ... است. لذا هدف این مقاله بررسی و مطالعه ویژگی‌های هنری قوارهبری در مجموعه کاخ گلستان و روند تحول نقوش قواره‌بری‌های این مجموعه است. پرسش اصلی این پژوهش نیز چنین است: 1- وجوه اشتراک و افتراق در ساختار نقوش آثار قوارهبری مجموعه کاخ گلستان کدام است؟ و 2- آثار این مجموعه سلطنتی در گذر زمان چه تحولاتی داشته‌است؟ این پژوهش به روش تاریخی- تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی (عکاسی) است و به تحلیل کیفی نمونههای مورد مطالعه می‌پردازد. نتایج مطالعات حاکی از آن است که نوع کاربری بناها، سلیقه بانی، تأثیر شاخص‌های اجتماعی و ...، سبب تحولاتی در طرح، نقش و دیگر ویژگی‌های هنری آثار شده است. قواره بری‌های این مجموعه عمدتاً به‌صورت نقوش تکرارشونده (انعکاسی) و دارای واگیره‌هایی با فرم مستطیل و ترک‌هایی از دایره هستند که با نقش‌مایه اسلیمی آراسته شده و در ارسی‌ها و فرم هلالی بالای درها (خورشیدی‌ها)، بیشترین کاربرد را داشته‌‌اند. هم‌چنین به نظر می‌رسد که تنوع و پیچیدگی نقوش قوارهبری و تکنیک‌های اجرایی آن در بناهای قرون اولیه قاجار نسبت به دوره متأخر آن بیشتر است و شاید بتوان کاخ شمس العماره را به‌عنوان یک استثنا در نظر گرفت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قاجار؛ معماری؛ قوارهبری؛ کاخ‌های گلستان؛ تزیینات | ||
| مراجع | ||
|
بهشتی، محمد. 1388. فرهنگ‌نامه معماری ایران در مراجع فارسی. به کوشش مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن. حسن بیگی، محمدرضا. 1366. تهران قدیم. تهران: ققنوس. ذکاء، یحیی. 1349. تاریخچه ساختمان‌های ارگ سلطنتی ایران و راهنمای کاخ گلستان. تهران: انجمن آثار ملی. رفیعی سرشکی، بیژن، ندا رفیع زاده و علی محمد رنجبر کرمانی. 1382. فرهنگ مهرازی (معماری) ایران. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. زارعی، محمدابراهیم. 1392. سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل گیری و گسترش هنر ارسی سازی بر اساس نمونههای موجود. دو فصلنامه مطالعات معماری ایران. دوره ، شماره 4: 109-130. فلاح فر، سعید. 1388. فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران. تهران: کاوش پرداز. قبادیان، وحید. 1383. معماری در دارالخلافه ناصری. تهران: پشوتن. کریمان، حسین. 1355. تهران در گذشته و حال. تهران: دانشگاه ملی ایران. گودرزی، مرتضی. 1388. آینه خیال. تهران: سوره مهر. مصطفایی درمیان، میترا. 1394. مطالعه مبانی سواد‌بصری در عناصر قواره‌بندی، پارچه‌بری و گره‌چینی پنجره‌های ارسی و طراحی و تولید وسایل روشنایی امروزی مبتنی بر آن. استاد راهنما: مهین سهرابی نصیرآبادی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا. میرصالحیان، صدیقه، قباد کیانمهر و بهاره تقوی نژاد. 1394. گونه شناسی تزیینات قوارهبری در فرم خورشیدی درها (مطالعه موردی: درهای بناهای سلطنتی دوره قاجار تهران). نگره. دوره 10، شماره 34: 84-101. میرصالحیان، صدیقه. 1395. قوارهبری در بناهای تاریخی ایران. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان. نجمی، ناصر. 1370. دارالخلافه تهران. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر. وحدت طلب، مسعود و نیک مرام، امین. 1396. بررسی اهمیت، فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در ارسی‌های خانه‌های تاریخی ایران مورد پژوهی: 22 تاج ارسی‌های خانه‌های قاجاری تبریز. هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی). دوره 22، شماره 2: 87-97. هریس، سی.ام. 1385. فرهنگ تشریحی معماری و ساختمان. ترجمه محمدرضا افضلی و مهرداد هاشم زاده همایونی. تهران: دانشیار. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,020 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 935 |
||