خوانش نگاره معراج پیامبر (ص) اثر سلطان محمد از منظر اصول ادراک دیداری گشتالت | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 15، شماره 53، فروردین 1399، صفحه 83-97 اصل مقاله (1.36 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2020.1173 | ||
نویسندگان | ||
سلیمه باباخان* 1؛ بهنام کامرانی* 2 | ||
1کارشناس ارشد تصویرسازی | ||
2استادیار دانشکده هنرهای تجسمی | ||
چکیده | ||
معراج رسول اکرم (ص) رایجترین مضمون دینی در حوزه نگارگری ایرانی اسلامی است و در دورههای مختلف هنری و تاریخی بارها به تصویر درآمده است. درمیان نگارههای معراج، نگاره معراج حضرت رسول(ص) منسوب به سلطانمحمد از شاهکارهای این حوزه است. نظریه گشتالت در اوایل قرن بیستم ابتدا در حوزه روانشناسی مطرح شد و سپس پا به عرصه هنر گذاشت. بر اساس این نظریه ذهن انسان در فرآیند ادراک بصری تمایل به دستهبندی و ساماندهی عناصر بصری دارد بهطوریکه این کلِ سازمانیافته با تکتک عناصر به تنهایی متفاوت خواهد بود. آنچه در اصول ادراک بصری گشتالت اهمیت دارد، پیبردن به ادراک ارتباط است که موجب ترکیب معنادار میشود. مقاله پیشرو با هدف کشف کیفیت تأثیرگذاری قوانین ادراک دیداری گشتالت بر نگاره مورد بحث جهت شناسایی قابلیتهای آن در ایجاد ارتباطی سودمند و نیز بررسی میزان پراگنانس برخورداری نگاره در هرکدام از اصول هفتگانه انجام شده است. به طور کلی پژوهش پیش رو در صدد یافتن پاسخی برای سوالات زیر است: کدامیک از اصول ادراک دیداری گشتالت در نگاره معراج اثر سلطان محمد قابل بررسی هستند؟ پراگنانسهر کدام از این اصول چگونه است؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه جمعآوری اطلاعات کتابخانهای است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد پس از تطبیق اصول هفتگانه گشتالت با نگاره مذکور، در پنج مورد شامل اصل مشابهت، اصل مجاورت، اصل تداوم، اصل یکپارچگی یا تکمیل و اصل سرنوشت مشترک با پراگنانس قوی قابل ارزیابی است که با بهکار بستن هرکدام از این اصول، فرآیند ادراک بصری شکل میگیرد. همچنین استفاده (ناآگاهانه) نگارگر از اصول گشتالت، سازماندهی بهتر اجزای تصویر و دریافت آسانتر اثر را به همراه داشته که موجب ارتباط فعالانه مخاطب در دورههای مختلف با نگاره شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
معراج؛ سلطان محمد؛ نگارگری؛ نظریهگشتالت | ||
مراجع | ||
آرنهایم، رودلف. ١٣٩٢. هنر و ادراک بصری، روانشناسی چشم خلاق، ترجمه مجید اخگر، تهران: سمت. آژند، یعقوب. 1384. سیمای سلطان محمد نقاش، تهران، فرهنگستان هنر. ایزدی، عباس. ۱۳۹۷. مطالعه بصریِ پیکرههای نگاره "کاوه، طومار ضحاک را پاره میکند" از شاهنامه طهماسبی براساس نظریه گشتالت، نگره، دوره۱۳، شماره ۴۵، صص ۱۸-۳۱. بدوی، مهدی .۱۳۹۰. پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان ”تطبیق تفسیر ابن عربی از واقعه معراج حضرت رسول (ص) با نگاره های معراج نامه شاهرخی“، به راهنمایی علی اصغر شیرازی، دانشگاه شاهد تهران برونو، فرانک. 1386. فرهنگ توصیفی روانشناسی، ترجمه : فرزانه طاهری. تهران، نشر رشد. بهارلو، علیرضا، فهیمیفر، علیاصغر. 1396. عناصر زیباشناختی در دیوارنگارههای قاجاری معراج پیامبر، فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 13، صص 75-110. پاکباز، رویین. ١٣٩٣. دایره المعارف هنر، چ ١٤، تهران: فرهنگ معاصر. دادور، ابوالقاسم، محمدی خواه، محمد، حسینی، الهام. 1396. بررسی تطبیقی نگاره «در راه اورشلیم» و نگاره «معراج»، اثر سلطان محمد (با تاکید بر پیامبر(ص)، جبرئیل و براق)، پژوهش در هنر و علوم انسانی، شماره 5، صص 41-64 داندیس، دونیس ا .1371. مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، تهران، سروش. رضازاده، طاهر. 1387. کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی، نشریه آینه خیال، شماره 9. شاپوریان، رضا.1386. اصول کلی روانشناسی گشتالت. تهران، نشر رشد. شایسته فر، مهناز.1384. عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران: انتشارات موسسه مطالعات هنر اسلامی. شین دشتگل، هلنا.1391. معراج نگاری نسخههای خطی تا نقاشیهای مردمی با نگاهی به پیکرنگاری حضرت محمد (ص)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم. عبداله، زهرا .۱۳۹۴. پایاننامه دکتری با عنوان ”تبیین ریشه های ماهوی معراج و بازتاب آنها در حوزه تصویر با تأکید بر نگاره های معراج پیامبر گرامی اسلام(ص)“، به راهنمایی مهدی پوررضاییان و علی اصغر شیرازی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد تهران. فروغینیا، مریم، دادور، ابوالقاسم. 1396. مطالعه تطبیقی تأثیر و تأثر در ویژگیهای تصویری معراجنگارههای صفوی و گورکانی، مطالعات تطبیقی هنر، شماره 14، صص 121-135. کامرانی، بهنام. ۱۳۷۷. پایاننامه کارشناسیارشد با عنوان ”رمزشناسی معراج“، به راهنمایی ژاله آموزگار، دانشگاه هنر تهران. کپس، جئورگی. 1375. زبان تصویر، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران، سروش. مافیتبار، آمنه، کاتب، فاطمه، حسامی، منصور. ۱۳۹۷. بررسی نگارهای از نگارهپردازیهای هزارویکشب صنیع الملک با نظریۀ «ادراک دیداری» مکتب گشتالت، نگره، دوره ۱۳، شماره ۴۵، صص ۷۲-۸۷. مهدیزاده، علیرضا. 1395. بررسی مضمونی نگارههای نسخه فالنامه تهماسبی شاهکار هنر شیعی عصر صفوی، تاریخ و فرهنگ، شماره 97، صص 105-130. مهدیزاده، علیرضا، بلخاریقهی، حسن. 1393. بررسی مضامین و نمادهای شیعی در نگاره معراج پیامبر صلی الله علیه و اله در نسخه فالنامه تهماسبی“، شیعهشناسی، شماره ۴۶، صص 25-46. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,436 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,435 |