تحلیل تجربی و تطبیق بصری لونهای زرد در کتاب جواهرنامه نظامی با نمونه رنگهای سفال مینایی قرون ششم و هفتم هجری قمری | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 15، شماره 53، فروردین 1399، صفحه 39-49 اصل مقاله (397.12 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2020.1170 | ||
نویسندگان | ||
زهره مختاری* 1؛ مهرنوش شفیعی سرارودی* 2؛ یوسف امینی* 3 | ||
1کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنراصفهان | ||
2استادیار دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
3عضو هیئت علمی گروه صنایع دستی، دانشگاه هرمزگان | ||
چکیده | ||
تنوع رنگی و نمایش رنگین کمانی لعاب مینایی، این لعاب را جزو باشکوه ترین تزیینات سفالینهها قرار داده است و طیف گسترده رنگهای زرد، آبی، سبز، قهوهای، ارغوانی، سیاه که گاه همراه با طلاکاری و زرینفام است را شامل میشود. سال تولید این شیوه تزیین سفالینهها، براساس کتیبههای موجود بر آثار سفالین، دوره زمانی اواخر قرن 6 و اوایل قرن 7 هجری قمری است. مقارن با این دوران، محمد ابن ابی البرکات جوهری نیشابوری در کتاب جواهرنامه نظامی متن ارزشمندی در فصل چهارم خود با عنوان «صفت انواع رنگها که بر قواریر و انواع اوانی قاشی و اصفهانی و شامی و چینی و غیر آن به کاردارند»، در مورد این تکنیک، اشارات و ترکیبات متنوعی ارائه کرده است که در بین آنها با دو ترکیب متفاوت با نام زرد مواجه میشویم؛ هدف از این تحقیق، مطالعه و مقایسه ترکیبهای مواد مولد رنگ زرد در کتاب مذکور و نتایج تجربی ساخت آنها و همچنین تطبیق بصری رنگهای حاصله با رنگهای بکاررفته در سفالهای مینایی این دوران است تا از این راه صحت ترکیبات مذکور را هم از طریق آزمایش و هم به واسطه تطبیق بصری با نمونههای سفالهای مینایی ارائه کنیم. در این راستا سوالی مطرح میگردد که حاصل آزمایشهای تجربی دو ترکیب متفاوت ارائه شده در جواهر نامه نظامی با عنوان «لون زرد»، چگونه است و چگونه در بستر سفالهای مینایی شاهد آنها هستیم؟ این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی در بخش نظری و به روش تجربی در بخش آزمایشگاهی است. اطلاعات و دادهها به روش کتابخانهای، مشاهده و آزمایشگاهی جمع آوری و مورد ارزیابی کیفی قرار گرفته است. نتایج آزمایشگاهی نمایانگر دو رنگ زرد متفاوت با دو ترکیب متفاوت ارائه شده در متن جواهرنامه نظامی است. روش اجرایی به روش رولعابی در محیطی اکسیداسیون مشابه لعاب مینایی دوره سلجوقیان و خوارزمشاهیان است که در دو دمای متفاوت بدست آمدند. در مقایسه بصری نمونههای حاصله با رنگهای زرد بکار رفته در نقوش سفالهای مینایی مشابهتهای بسیاری یافت شد. | ||
کلیدواژهها | ||
لعاب؛ مینایی؛ لون زرد؛ جواهرنامه نظامی؛ سلجوقی؛ خوارزمشاهی | ||
مراجع | ||
اپهام پوپ، آرتور و فیلیس، اکرمن،1387، سیری در هنر ایران، چاپ نخست، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. امینی، یوسف؛ شفیعی، مهرنوش و میر جعفری، حسین،1393، مقایسه واژگان امروزی با واژگان پیشین مواد اولیه رنگ کننده لعابها در دوران اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، شماره 7، سال 4، 29-4. برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی،1357، برهان قاطع، به تصحیح محمد معین، چاپ سوم، تهران، نشر زوار. بصیری، رضا،1363، لعاب، کاشی، سفال، چاپ اول، تهران، گوتنبرگ. بیرونی، ابوریحان،1374، الجماهر فی الجواهر، تحقیق یوسف الهادی، تهران، نشر میراث مکتوب و علمی و فرهنگی. بیرونی، ابوریحان، 1358، صیدنه (ترجمه فارسی قرن 8 هـ.) به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، شرکت افست. توحیدی، فائق،1392، فن و هنر سفالگری، چاپ نهم، تهران، انتشارات سمت. دهخدا، علیاکبر،1377، لغتنامه دهخدا، چاپ اول، تهران، موسسه لغتنامه دهخدا. جوهری نیشابوری، محمد بن ابی البرکات،1383، جواهرنامه نظامی، به کوشش ایرج افشار، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب. دیماند، موریس اسون،1389، راهنمای صنایع اسلامی. ترجمه عبدالله فریار، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی وفرهنگی. رازی، محمد زکریای،1371، الاسرار، ترجمه و تحقیق حسنعلی شیبانی، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران. زاوش، محمد،1348، کانیشناسی در ایران قدیم، چاپ اول، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. شفیعی سرارودی،مهرنوش. زهره مختاری.یوسف امینی، 1396،بازساخت لعاب مینایی براساس متن جواهرنامه نظامی،نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی،شماره4، دوره22،42-33. طوسی، خواجه نصیر،1363، تنسوخ نامه ایلخانی، مقدمه و تعلیقات مدرس رضوی، چاپ دوم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. عباسیان، میر محمد،1379، تاریخ سفال و کاشی در ایران از عهد ما قبل تاریخ تاکنون، چاپ دوم، تهران، گوتنبرگ. کاشانی، ابوالقاسم عبدالله،1386، عرایس الجواهر فی نفایس الاطایب، به کوشش ایرج افشار، چاپ اول، تهران، انتشارات المعی. قصاعی، حسین. حمیدرضا رضایی. آزاده شمس،1386، ساخت و بررسی تأثیر دما و اتمسفر بر لعاب زرینفام با هدف یافتن دمای بهینه و شرایط احیای مناسب، ششمین کنگره سرامیک ایران. کامبخش فرد، سیفالله،1389، سفال و سفالگری در ایران، چاپ اول، تهران، ققنوس. کریمی، فاطمه و یوسف کیانی،1364، هنر سفالگری دوره اسلامی ایران، چاپ چهارم، تهران، مرکز باستانشناسی ایران. گروبه، ج.ارنست،1384، سفال اسلامی، ترجمه فرحناز حائری، چاپ اول، تهران، نشر کارنگ. گلاک، جی و سومی هیراموتو گلاک،1355، سیری در صنایعدستی ایران، چاپ اول، تهران، بانک ملی ایران. میرشفیعی، سید محمد. مهدی محمد زاده،1394، ساخت لعاب زرینفام بر اساس کتاب جواهر نامه نظامی، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 1، دوره 20، 66-59. متین، مهران،1387، قدیمیترین سند مکتوب فناوری نانو، کتاب عرایس الجواهر ونفایس الاطایب نیست، نخستین همایش فناوریهای بومی ایران، تهران، انجمن فنآوریهای بومی ایران، دانشگاه صنعتی شریف. نوروزی قره قشلاق، حسین و همایون حاج محمد حسینی، 1394، هنر همجوشی شیشه، مشهد، ارسطو. وولف، هانس،1388، صنایعدستی کهن ایران، مترجم سیروس ابراهیمزاده، چاپ سوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. یوسف حسن، احمد، دانالدر. هیل،1375، تاریخ مصور تکنولوژی اسلامی، ترجمه ناصر موفقیان چاپ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. یزدانی، ملیکا. حسین احمدی. سید محمدامین امامی. مهناز عبدالله خان گرجی،1394، گاه نگاری سفالینههای مینایی بر اساس نمونههای کتیبه دار، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 3، دوره 20،56-45. یزدانی، ملیکا،1394، سفال مینایی (تصاویر و کتیبه ها)، چاپ اول، بیرجند، نشر چهار درخت. Aga-Oglu, M,1946, The Origin of the Term Mina and Its Meanings, Journal of Near Easter Studies, 5(4),241-256.
Bernsted,A.M.K,2003, Early IslamicPottery Materials And Techniques,Archetype, Ist edition
Cagier-smith, Alan,1995, Asian art The second Hali annual London,Hali publication.P.P.138-149.
Koss, kerith; Mccarthy, Blythe; Chase, Ellen Salzman; Smith,Dylan,2009, Analysis of Persion Painted minai Ware, Scientific Reserch on historic Asian Ceramics: proceeding of the fourth forbes symposium at the freer gallery of art,Washington D.C, P.P. 33-47,
Mason, Robert.B,2004, Shine Like the Sun: Lustre-Painted and Associated Pottery from the Meval Middle East, Mazda Publishers, London.
lane,Arthur,1947, Early Islamic pottery: Mesopotamia,Egypt and Persia,Faber& Faber,London.
Watson, Oliver,2004, Ceramics From Islamic Lands.London: Thames & Hudson Ltd.-http://www.jameelcentre.ashmolean.org/object(Retrieved2016/6/3)
http://www.davidmus.dk/en/collections (Retrieved 2016/7/11)
http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online(Retrieved2016/6/3) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 949 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 981 |