بازسازی تاریخ وجغرافیای هنرهای کاربردی ایران بر اساس منابع مکتوب در سدههای نخستین هجری با تکیه بر فرش دستباف | ||
فصلنامه نگره | ||
دوره 15، شماره 53، فروردین 1399، صفحه 5-23 اصل مقاله (1.24 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22070/negareh.2020.1168 | ||
نویسنده | ||
محمود اشعاری* | ||
عضو هیات علمی دانشگاه علم و هنر | ||
چکیده | ||
عوامل آسیبرسان در هنرهای کاربردی بهخصوص فرش دستباف با عنایت به نوع مواد اولیه بهکاررفته در آن بیشترین آسیب را بر پیکر مطالعات تاریخی آن وارد مینماید. گستره این آسیب به حدی است که تاریخ فرش قرون نخستین ایران اسلامی را تقریباً خالی از آثار تمدنی نموده است. بازسازی تاریخ و جغرافیای فرش دستباف ایران در سدههای نخستین بر اساس منابع مکتوب تاریخی از اهداف این پژوهش است. تحقیق حاضر در مبنا تحقیقی بنیادی و نظری است. همچنین برمبنای پرسشهایی که پی میگیرد، در دسته پژوهشهای کیفی قرار میگیرد و از نظر روش اجرا پژوهشی تاریخی ـ تحلیلی محسوب میشود. در این مقاله مشخص گردید که برخلاف محدودیتهای زمانی و موضوعی منابع مکتوب تخصصی و منابع مکتوب مستقیم؛ منابع مکتوب غیرمستقیم توانایی استخراج اطلاعات قابل قبولی در هنرهای کاربردی خواهد داشت. بر این اساس انواع واژگان رایج مربوط به فرش دستباف در منابع فوق ردگیری گردید. در منابع مورد استناد در این مقاله به لحاظ فراوانی واژگان زیلو، گلیم، قالی و مصلی نماز به ترتیب بیشترین تعداد را به خویش اختصاص میدهند. همچنین مراکز عمده تولید در فارس، طبرستان و دیلمان، خراسان بزرگ، خوزستان و آذربایجان تشخیص داده شد که از این میان خراسان، فارس، طبرستان به ترتیب بیشترین فراوانی را در حجم تولیدات داشتهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
هنرهای کاربردی؛ منابع مکتوب؛ فرش دستباف | ||
مراجع | ||
آذرپاد، حسن و فضل الله حشمتی(1383).فرشنامه ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ابن بلخی، (1313)، فارس نامه، به اهتمام جلال الدین تهرانی، تهران: مهر تهران ابن حوقل، ابوالقاسم،1345، صوره الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ابن خردادبه، عبیدالله،(1370)، مسالک الممالک،ترجمه حسین قره چانلو، تهران: چاپخانه مهارت. افشار، ایرج،(1355)، «مقدماتی درباره تاریخ معماری در ایران براساس متون فارسی»، هنر و مردم، شماره 173، صص: 5-2. استخری، ابواسحاق ابراهیم،(1368)، مسالک الممالک،. به اهتمام ایرج افشار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. اشپولر، برتولد،(1379)، تاریخ ایران در نخستین دوران اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. اشپولر، برتولد،(1380)، تاریخ نگاری در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: اتشارات علمی فرهنگی اشعاری،محمود(1396)، « بازتاب فرهنگ پوششی در ادبیات ایران با نگاهی به مثنوی معنوی»،آذرماه، تهران: چهارمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به متون تاریخی. اشعاری، محمود، (1393).« بررسی گونهها، شیوهها و جغرافیای تولید فرش ایران در پنج قرن اولیۀ هجری، با تکیه بر منابع مکتوب» نگره، پاییز،دوره 9، شماره 31، 1393، صفحه 47-59. بخاری، محمد،(1372)، فوایدالخطوط، کتاب آرایی در تمدن اسلامی، به کوشش نجیب مایل هروی، مشهد: نیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس. بیهقی، ابولفضل، تاریخ بیهقی،1356، به تصحیح علی اکبر فیاض، مشهد: دانشگاه فردوسی. پرهام، سیروس،(1371)،« فرش گره بافته در متون فارسی سدههای نخستین اسلامی».مجله نشر دانش، مرداد و شهریور، شماره 71، ص7. پرهام، سیروس، 1371، دستبافتههای عشایری و روستایی فارس، تهران: امیرکبیر. پوپ، آرتور، و فیلپیس اکرمن،(1388)، سیری در هنرایران،ترجمه:به سرپرستی سیروس پرهام، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. پورابریشم، احسان (1390) «ماهیت دیبای شوشتری از منظر منابع مکتوب» پاییز،دوره 3، شماره 45 صفحه 62-53. تاریخ سیستان، 1366، تحقیق ملک الشعرای بهار، تهران: کلاله خاور، حدودالعالم من المشرق الی المغرب،(1362)، به کوشش منوچهر ستوده، چاپ دوم، تهران، طهوری. حشمتی رضوی، فضل الله،(1387)،تاریخ فرش ایران، چاپ اول، تهران: سمت. حصوری،علی(1375)،«واژه قالی»مجموعه سخنرانیهای پنجمین کنفرانس بین المللی فرش ایران، تهران: مرکز توسعه صادرات ایران. حصوری، علی،(1371) فرش بر مینیاتور، فرهاد گیتی، فرهنگان فرش سیستان، دانشگر، احمد ،(1376)،فرهنگ جامع فرش یادواره (دانشنامه ایران)، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات یادواره اسدی. دهخدا، علی اکبر،(1377)،فرهنگ دهخدا، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. جهانبخش و روشنی، (1395)«بررسی صنعت نساجی ایران در قرون چهارم و پنجم هجری»پژوهشنامه اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانیو مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره دوم، پاییز و زمستان. قیومی بیدهندی،مهرداد،(1387)، «باغهای خراسان در تاریخ بیهقی»، صفه،بهار و تابستان، دوره 17 , شماره 46 ; از صفحه 5 تا صفحه 28. قیومی بیدهندی، مهرداد، (1394) « تاریخ هنر بر محور هنرمند در دوجهان»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، سال5، بهار و تابستان. قیومی بیدهندی، مهرداد،(1390)گفتارهایی در مبانی و تاریخ معماری و هنر، تهران: علمی و فرهنگی،. عطارزاده، عبدالکریم (1396)، « واکاوی زمینههای مطالعه صنایع دستی در متون کهن دوره اسلامی» بهار،دوره 12، شماره 41، صفحه 31-43. دانشگر، احمد ،(1376)،فرهنگ جامع فرش یادواره (دانشنامه ایران)، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات یادواره اسدی دهخدا، علی اکبر، فرهنگ دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،1377ش. راکسبرو، دیوید جی،(1386)، دیباچههای مرقعات، ترجمه عباس آقاجانی، گلستان هنر، سال سوم. راوندی، محمدبن علی،(1385)،راحةالصدور و آیةالسرور،به سعی و تصحیح محمد اقبال، چاپ اول، تهران، اساطیر. ژوله،تورج،(1392) شناخت فرش برخی مبانی نظری و زیرساختهای فکری، تهران: یساولی. ژوله،تورج، (1381) پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی. چاپ اول. زمانی، مهرداد یوسف و همکاران، (1396) «.واکاوی آثار معماری و اقدامات عمرانی نخستین حکمرانان سلجوقی بر اساس منابع مکتوب از سال 429 تا 465 هجری قمری» بهار،دوره 7، شماره 12، صفحه 227-244. حشمتی رضوی، فضل الله،(1387)،تاریخ فرش ایران، چاپ اول، تهران، سمت. شایگان، داریوش، چگون میتوان در حوزه فرهنگ غیر عربی به هنر اندیشید، داریوش شایگان، در جستجوی فضای گمشده، فروزان روز، تهران 1392ش. شمیسا، سیروس ،(1387)،انواع ادبی، چاپ دوم، تهران، نشر میترا. ساماران،شارل،(.137)،روشهای پژوهش در تاریخ،مترجمان:ابولقاسم بیگناه (ودیگران)، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی. صفا، ذبیح الله ،(1333)، حماسه سرایی در ایران، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر. صادق سجادی، (1362)، تاریخ نگاری در اسلام، تهران: سمت. عبدالحسین زرین کوب،(1362)، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر. لسترنج،گی، (1362)،سرزمینهای خلافت شرقى، ترجمه محمود عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. کمندلو،حین(1393) «« تاریخ فرش بافی در گستره جغرافیای تاریخی شهرهای خراسان در سدههای اولیه اسلامی» پژوهشنامه خراسان بزرگ، - دوره 5، شماره 15، صفحه:103 -118. گردیزی، عبدالحی،(1333)، زین الاخبار(تاریخ گردیزی)، تحقیق عبدالحی حبیبی، چاپ اول، تهران: دنیای کتاب. مصاحب، غلامحسین،(1345)،دائره المعارف فارسی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، (1360)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب تهران. مقدسی،ابوعبدالله محمدبن احمد،(1361)،احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، چاپ اول، تهران: شرکت مولفان و مترجمان. ملائی توانا، علیرضا،(1386)،درآمدی بر روشهای پژوهش در تاریخ، چاپ اول، تهران: نشر نی. مرادی, زهره، (۱۳۹۵)، «بررسی هنرهای سنتی و صناعی دوره غزنوی بر اساس منابع مکتوب تاریخی»، ارمنستان: همایش بین المللی شرق شناسی، تاریخ و ادبیات پارسی. نرشخی، ابوبکر محمدبن جعفر،(1351)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمدبن محمد قباوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، نظامی عروضی، احمدبن عمر، (1369)، چهارمقاله، تصحیح محمد معین، تهران: انتشارات امیرکبیر. وایسینجر، هربرت، (1385)، رنسانی: مکتوبات دوره رنسانس و تاریخ نگاری، صالح حسینی، تهران: سعاد. ورهرام، غلامرضا،(1371)،منابع تاریخ ایران در دوران اسلامی، چاپ اول، تهران: امیر کبیر. هانگلدمن، آرمن،(1375)، قالیهای ایرانی، ترجمه اصغر کریمی، تهران: یساولی. یارشاطر، احسان(1384)، تاریخ و هنر فرشبافی در ایران، چاپ اول، تهران: نیلوفر. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب « ابن واضح»،(1381)، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی، تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,516 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,182 |